De eerste zelfbedieningswinkel van de Edah werd hier geopend!

Of het de eerste zelfbedieningswinkel van Heerlen was, weet ik niet. Maar voor ons gezinnetje was de ZieZo winkel van de Edah aan de centrumzijde van de Willemstraat wel de eerste.

Voorheen gingen we altijd met een boodschappenboekje naar de winkel van de  Glück Auf-Coöperatie aan de Kasteellaan. In dat boekje had mijn moeder, soms met een paars schrijvend potlood, opgeschreven wat nodig was aan levensmiddelen die de bakker, de slager, de groenteman en de melkboer niet verkochten. Zelf de spullen uit de schappen en van planken nemen kon en mocht niet; je kon er niet eens bij omdat een toonbank de scheiding vormde.

Achter de toonbank was het domein van de winkelier en het personeel, meestal gekleed in witte schort. Op zo’n toonbank stond altijd een weegschaal (fabricaat Van Berkel), soms een elektrische koffiemolen en altijd een kassa die met handkracht bediend werd. De winkelier trok dan aan een paar handles, er klonk nogal wat geratel en achter glas was dan te zien wat betaald moest worden. Dan werd ergens op gedrukt en klonk er een bel, terwijl tegelijkertijd de geldlade open sprong. Daar zal wel een veer voor gezorgd hebben.

Bron: Rijckheyt.nl | Willemstraat. Sacramentsprocessie. Links de Edah en magazijn De Bij.
Bron: Rijckheyt.nl | Willemstraat. Sacramentsprocessie. Links de Edah en magazijn De Bij.

Maar voordat van de kassa gebruik werd gemaakt, werden eerst alle boodschappen regel voor regel uit het boodschappenboekje gelezen en daarna een voor een uit het schap genomen en op de toonbank gelegd. De prijs werd meteen achter het artikel in het boekje genoteerd. Als alle spullen op de toonbank stonden, werd alles nog eens gecontroleerd of er niets vergeten was en dan konden de boodschappen ingepakt worden terwijl de winkelier de kassa bediende. Dan was het afrekenen en terug naar huis. Boodschappen doen vergde heel wat tijd.

Bron: Geheugenvannederland.nl | Edah ZieZo
Bron: Geheugenvannederland.nl | Edah ZieZo

En toen was daar die Z.B.winkel van de Edah in de Willemstraat. Heel onwennig stonden we met een metalen winkelwagen op zwenkwielen of een mandje van gevlochten metaaldraad in een winkel zonder vertrouwde toonbank… Dat was best wel eng, griezelig zelfs want kónden en móchten wij wel datgene wat we nodig hadden zelf pakken… was dat geen diefstal? Nee, want in tegenstelling tot de oude vertrouwde winkel stonden de (elektrische) kassa’s nu bij de uitgang opgesteld.

Nu, ruim een halve eeuw later, is het nauwelijks voor te stellen dat er nog mensen leven voor wie een zelfbedieningswinkel totaal nieuw was. Ik ben zo iemand! ZieZo van de Edah in de Willemstraat was de eerste zelfbedieningswinkel die ik van binnen zag. Edah bestaat niet meer en nu haal ik mijn boodschappen bij enkele supers van Duitse origine (ik wil geen reclame maken) en af en toe bij ene Dirk, die ook zuivel, groente en fruit, vleeswaar, zwak alcoholische dranken en soms ook sokken en braadpannen in de schappen heeft liggen.

In de jaren zeventig kwam een nieuw, uit Amerika overgewaaid, fenomeen ook hier van de grond:  de “Cash and Carry”. De verkoopwaar stond ook echt op de grond, wel op houten pallets. Maar niet netjes soort bij soort en uitgepakt op planken en schappen. De eerste Cash and Carry’s waren meestal ondergebracht in leegstaande (koude) loodsen of verlaten fabriekshallen zonder enige vorm van comfort.

Een van de, zo begonnen, ondernemers heeft zijn latere supermarkt vernoemd naar de winkelformule waarmee begonnen werd: KijkGrijp. Overigens heette een supermarkt destijds Supermarket. En nu? We gaan niet meer naar de Super…, maar naar de Lidl, de Aldi, de C1000, de Dekamarkt, de Jumbo, de AH, de Noem maar op. Allemaal zelfbedieningswinkels (sorry voor de reclame). En als je een boodschappenlijstje maakt en je daaraan houdt, ben je snel klaar mits er geen file voor de kassa staat.

Bert

Bert Nijkamp werd in 1941 in Heerlen geboren. Twintig jaar woonde Bert in Meezenbroek. Deze tijd was voor hem onvergetelijk. Na een (mislukte) start in de horeca diende hij zijn militaire dienstplicht te vervullen en in die periode was zijn gezin in 1961 naar Apeldoorn verhuisd. Na te zijn afgezwaaid, had hij een paar jaar een adm. functie bij een constructiefabriek om daarna als burger-ambtenaar in verschillende technisch/ administratieve functies bij een TD-eenheid van Defensie zijn brood te verdienen. Al sinds zijn jonge jaren schreef hij graag en was hij geïnteresseerd in historie. Zowel voor die constructiefabriek, als voor zijn militaire werkgever heeft hij verschillende artikelen geschreven. In 2010 schreef Bert samen met een oud-collega een boek over over “150 jaar Kamp Nieuw Milligen”, een militair complex midden op de Veluwe. Ze hebben er twee jaar aan gewerkt. En in 1991 kwam een door Bert geschreven boek uit over 75 Jaar Apeld. Chr. Mannenkoor (zie www.acm-apeldoorn.nl) waarvan hij al jaren lid was (de basis voor zijn liefhebberij voor mannenkoorzang was n.b. bij het K.H.M. St. Pancratius gelegd!). Bert is op 10 oktober 2012 in Apeldoorn overleden.

One thought to “De eerste zelfbedieningswinkel van de Edah werd hier geopend!”

  1. Ik ben zelf van 1971 en heb de kleine winkels nog meegemaakt. Ik ben geboren en getogen in Schinnen, en daar hadden we vroeger de IFA. Inmiddels is deze winkelnaam ook onvoltooid verleden tijd, want deze supermarkt is volledig uitgestorven. De IFA in Schinnen lag op de hoek van de Dorpstraat/Nieuwe Markt, pal tegenover de SPAR. Ondanks dat het een zelfbedieningswinkel was, waren de gangpaden ontzettend smal. En aan het einde van de in een U lopend gangpad, stond dan de mechanische kassa. Zelfs voor veel oudere mensen in Schinnen was een zelfbedieningswinkel nog te modern. Regelmatig ging ik met mij oma boodschappen doen, en dus schreef mijn oma altijd alles op een briefje, en gaf dit aan de eigenaar van de supermarkt, die dan vervolgens de producten uit het schap haalde, terwijl oma wachtte. Blijkbaar waren voor haar de nieuwe moderne methoden net iets te modern. Blijkbaar waren de jaren ’70 er nog volop mensen die niets moesten hebben van al die moderne toestanden. Zo kan ik me in Heerlen in de Dr. Poelsstraat niet alleen de EDAH herinneren, maar iets lager lag een grote groente- en fruitwinkel. En ook daar kon je nog gewoon je lijstje afgeven, waar terwijl je wachtte je producten uit het schap werden gehaald. Tegenwoordig kunnen we zelfs zeven dagen per week onze boodschappen doen, en kun je alleen nog maar terecht in grote supermarkten. Bijna nergens is nog zo’n kleine, gezellige buurtwinkel te vinden, waar je ongestoord en zonder opgejaagd te worden nog een praatje kunt maken met de eigenaar, die ook nog gewoon meewerkt in de winkel. Ergens ben ik blij dat ik dat nog, al is het maar voor eventjes, heb mogen meemaken.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.