Eens per half jaar: “Spoelt u maar.”

Wie herinnert zich niet deze woorden nadat je met wijd open mond machteloos achterover in de tandartsstoel zat of lag.

Hoeveel tandenborstels ik heb versleten bij de poetsbeurt na iedere maaltijd, weet ik niet meer. Enkele keren per dag had ik het schuim om de mond, niet van kwaadheid maar van teveel Prodent op de borstel. Tandpasta zonder fluor maar wel met pepermuntsmaak uit een tube van zacht metaal met een plastic dop die, na ettelijke keren poetsen, niet meer op de tube paste wegens ophoping van opgedroogde pasta rond de spuitmond. Andersom kwam ook voor…..een dop die niet meer los te draaien was door dezelfde oorzaak. Soms was zelfs die opening verstopt door ingedroogde pasta omdat de dop  in de afvoer van de wastafel was gevallen en dáár voor een andere verstopping zorgde. Met flink knijpen in de tube kwam er soms een scheur in de tube wat meteen een knoeiboel werd omdat de tandpasta er met grote kracht uit spoot en overal terechtkwam. Maar je kon nu tenminste poetsen. Flossen en andere hedendaagse fratsen kenden wij niet.

Bij ons thuis waren we voor de tandarts gesaneerd bij het Algemeen Mijnwerkers Fonds, bekend als het AMF, aan de Akerstraat. Op welke wijze we werden opgeroepen voor de halfjaarlijkse controle weet ik niet meer, dat zal wel schriftelijk met een oproepkaart gegaan zijn.  Maar ik weet nog wel dat ik altijd tot bijna de laatste dag wachtte alvorens ik op de fiets stapte en van Meezenbroek naar dat grote gebouw met de “uientoren” trapte.

Met knikkende knieën kwam ik er aan, zette de fiets in de fietsklem en met knikkende knieën nam ik plaats in de wachtkamer. Als dan op het lampje boven de deur naar de martelkamer mijn volgnummer verscheen, was het bibberen nog steeds niet over. Hoe goed ik ook altijd mijn tanden poetste….altijd vond de tandarts wel een gaatje. Het was altijd dezelfde arts met de naam De Ruiter die met zijn dikke vingers in mijn mond met haken, tangen en klemmen bezig was. Had hij een gaatje gevonden en was dat al eerder gevuld dan peuterde hij het oude vulsel met een haak er uit. “Spoelt u maar” zei hij vervolgens en wees op het glas water dat op een plateautje aan de boortafel stond. Als de brokstukken uit mijn mond waren weggespoeld begon de arts met boren. Dat ging nog met apparatuur met snaar-aandrijving en laag toerental. De boor zelf was volgens mij heel grof want mijn hele kaak trilde onder het geweld; zo voelde ik dat althans. Was het gat groot genoeg dan moest er weer gespoeld worden waarna een vulling werd aangebracht. Plomberen werd dat genoemd en de vulling heette amalgaam.

Een van de bestanddelen daarvan was o.a. het giftige kwik. Als de vulling uitgehard was en je het thuis per ongeluk met een vork aanraakte, dan deed dat pijn. Dat deed het ook als je een reep chocolade at waaraan een stukje zilverpapier vast was blijven zitten. Was het boren en vervolgens plomberen bepaald niet aangenaam…een kies trekken was dat zeker niet. Met een, in mijn tienerogen, enorme injectienaald werd een ontzettend smerig smakende vloeistof in de kaak gespoten waarna ik naar de wachtkamer werd verwezen. Voor mijn gevoel begon de kaak daarna op te zwellen en kreeg ik een dik gezicht. Dat was natuurlijk niet zo want dat kwam door de verdoving.

Na een kwartiertje werd ik dan weer naar binnen geroepen om in de stoel plaats te nemen zodat het werk afgemaakt kon worden. Met een grote tang werd de kies met kracht uit de kaak getrokken waarop de inmiddels bekende woorden “Spoelt u maar” werden uitgesproken. De tandarts had het werk afgemaakt en ik voelde me als zodanig!  Lange bloederige uitgespuugde slierten werden in het spuugbakje weggespoeld. Met een “tot over een half jaar” kon ik weer naar huis terug fietsen. Wel zoveel mogelijk de mond dichthouden want er mocht geen koude lucht in komen.

Een half jaar later herhaalde het ritueel zich op dezelfde wijze en nu, meer dan een halve eeuw later, heb ik geen eigen tanden meer; ik borstel ze af onder de kraan en spoelen doe ik met wijn die ik niet uitspuug maar opdrink. Ik denk niet dat er nog tandartsen werken in dat bijzondere gebouw met de korte plompe ui-vormige toren aan de Akerstraat dat ooit het hoofdkwartier was van het AMF.