Het is bekend dat tijdens de Tweede Wereldoorlog geallieerde vliegtuigen hun bommenlast, die bestemd was voor doelen in Duitsland, wel eens per vergissing loslieten boven Nederland, misleid als zij waren door (een combinatie van) onvoldoende of foutieve informatie, slechte weersomstandigheden of gewoon dom toeval.
In Heerlen zijn in de oorlog tal van bommen gevallen. Een snelle inventarisatie van het aantal bombardementen op Heerlen levert op dat er op zo’n 40 dagen vliegtuigbommen zijn neergekomen. Op zo’n 20 dagen waren er gewonden en op 14 dagen daarvan ook dodelijke slachtoffers te betreuren. Totaal kwamen zo’n 35 Heerlenaren om door bominslagen en er waren enkele honderden gewond geraakt, met soms blijvende invaliditeit tot gevolg. Daarnaast was er natuurlijk materiële schade, te veel om op te noemen. Twee bombardementen springen in het oog, omdat er de meeste bommen vielen en ze de grootste materiële schade veroorzaakten. Het zijn de bombardementen van 5 oktober 1942 op de Benzenraderweg en omgeving en van 26 februari 1943 op de Willemstraat en omgeving.
1942: een fatale vergissing
Uit een notitie in het journaal van RAF Bomber Command blijkt dat in de nacht van 5 op 6 oktober 1942 een luchtaanval wordt uitgevoerd op Aken, met 257 vliegtuigen. Het weer boven Duitsland is aanhoudend slecht. Mede als gevolg daarvan markeert een aantal ‘pathfinders’ het verkeerde doel – Geleen in plaats van de Duitse stad Aken -, waardoor de meeste voor Aken bestemde bommen in Geleen en omgeving terecht komen. De gevolgen zijn verschrikkelijk: 83 mensen worden gedood en 22 gewond en 3000 mensen raken dakloos.
Slechts een tiental bommenwerpers verschijnt uiteindelijk boven Aken (Burtscheid) en werpt daar zijn bommenlast af. Heerlen wordt in de notitie van de Royal Air Force in het geheel niet genoemd, maar… ‘…vele vliegtuigen boven de stad … brandbommen in het zuiden … Ambachtsschool brandt … 40 lichtkogels in westelijke richting …brisantbom gevallen tussen Molenberg en Terwinselen … kolonie Welten staat in brand … brand hoek Valkenburgerweg … op 4 plaatsen brand in de Hamerstraat … brand richting Vroedvrouwenschool … brisantbom op onderste Caumer…brand Hessellestraat…tijdbom Welterlaan…huis ingestort
Benzenraderweg … gemeente Geleen staat in lichterlaaie…’
Deze berichten en nog vele andere stromen binnen bij de commandopost van de luchtbeschermingsdienst in Heerlen. Er heerst grote verwarring in de stad.
Het is maandag 5 oktober 1942, half elf ’s avonds. Motorgeronk klinkt van laagvliegende vliegtuigen, schijnwerpers verlichten de hemel, lichtkogels verdrijven de duisternis in de straten, er klinkt afweervuur. Loeiende sirenes waarschuwen: luchtalarm! De bevolking haast zich naar de schuilkelders. Zware explosies doen de huizen schudden op hun grondvesten. Overal klinkt glasgerinkel, dakpannen vliegen door de lucht, daken storten in en op talloze plaatsen breekt brand uit.
Mevrouw Van de Weyer-Palmen uit de Oliemolenstraat schrijft in haar dagboek: “Om kwart voor tien plotseling bekend motorgeronk in de lucht en zwaar afweergebulder. […] Ons huis dreunde en overal zag G. van boven uit vuur en lichtstralen. […] Een afweergeschut dat gewoon tusschen de huizen (op het pleintje hier naast de trouwlinde van Juliaantje en Bernhard) stond gemonteerd op een vrachtwagen heeft hoogst waarschijnlijk veel ertoe bijgedragen dat we gewoon zaten te trillen bij de schoten. Mevr. Reuters hiertegenover die zat te kaarten schrok zoo hevig dat ze een uur later door hartverlamming is overleden.”
Na ongeveer een uur is het voorbij. De laagvliegende vliegtuigen zijn verdwenen, het afweergeschut zwijgt. De schijnwerpers en de lichtkogels zijn gedoofd, maar de vele branden veroorzaken spookachtige beelden in de verlaten straten van de stad.
Hulpdiensten rukken uit
Vanuit verschillende delen van de stad komen verzoeken om hulpverlening. De Heerlense brandweer zet in totaal 95 manschappen in om op de vele brandmeldingen te kunnen reageren. Tussen half elf in de avond van 5 oktober en de vroege ochtend van 6 oktober verricht de Heerlense brandweer bluswerkzaamheden in de vele woningen en gebouwen (zie kader).
Woningen die brand vatten tijdens het bombardement:
Hamerstraat 5 (familie Van Hoorn)
Hamerstraat 10 (familie Theunissen)
Hamerstraat 11 (familie La Pierre)
Hamerstraat 19 (familie Merkelbagh)
Hamerstraat 31 (familie Schrijnemakers)
Hamerstraat 35 ( familie Beckers)
Hamerstraat/hoek Smedestraat (familie Platzbeecker)
Burg. De Hesselleplein (familie Roumen)
Burg. De Hesselleplein (Ambachtsschool)
Heesbergstraat 4 (familie Kuiper)
Heesbergstraat 6 (familie Herberghs)
Heesbergstraat 8 ( familie Houben)
Heesbergstraat 9 (familie Van Eijk-Garé)
Heesbergstraat 15 (familie Zanetti)
Heesbergstraat 17 (familie De Jager)
Heesbergstraat 17a (familie Van Loop)
Benzenraderweg 158 (familie Widdershoven en familie Campers)
De Hessellestraat 12 (familie Adriaans)
De Hessellestraat 69 (familie Pastoor)
De Hessellestraat 71 (familie Heeren)
De Hessellestraat 73 (familie Voskuilen)
De Hessellestraat 75 (familie Loffeld)
Valkenburgerweg 9 (familie Verouden)
Valkenburgerweg 23 (familie Simons)
Coriovallumstraat 35 (familie Bouts)
Coriovallumstraat 44 (familie Somers)
Coriovallumstraat (Werkplaats ATIB)
Bekkerveld (Kweekschool)
Kaldenbornweg 84 (familie Boesten)
Geleenstraat 67 (familie Al)
Ook de luchtbeschermingsdienst draait op volle toeren: De wijkploeg Welten verleent assistentie bij het verwijderen en blussen van de brandbommen in de woninggroep Mergelsweg en in de Weltertuijnstraat. De wijkploeg Heerlerbaan assisteert bij de branden op de Heesberg en zet terreinen af in de Caumer, waar vermoedelijk een ‘blindganger’ is gevallen. De blokploeg Meezenbroekerweg maakt enkele brandbommen onschadelijk in de Oude Kerkstraat en omgeving. De blokploeg Ch. de Hesselleplein verleent hulp bij het blussen van brandbommen in de Hamerstraat, het houtmagazijn van de ambachtsschool en de brand in de woning aan het Ch. de Hesselleplein 29. De blokploeg Valkenburgerweg wordt ingezet bij de brand bij het bedrijf A.T.I.B. in de Coriovallumstraat en haalt brandbommen uit diverse woningen. De wijkploeg Molenberg verleent assistentie bij de branden op de Heesberg en helpt bij de branden in de De Hessellestraat (de huidige Burg. Waszinkstraat) in een viertal naast elkaar gelegen woningen.
Volgens opgave van het hoofd van de luchtbeschermingsdienst zijn er 33 grotere en kleinere branden gemeld. Tientallen mensen worden geëvacueerd uit hun zwaar beschadigde huizen, de ontreddering is groot. Nog dagenlang zijn ploegen van de luchtbeschermingsdienst in de weer om niet-ontplofte brandbommen onschadelijk te maken en op te ruimen.
Klik op linksstaande QR-code. Print de QR-code uit en hang deze op. Door te scannen met een telefoon komen bezoekers direct uit bij dit verhaal.
Wat een interessant stuk over die spannende en moeilijke tijd. Mijn vader vertelde wel eens, dat als er vliegtuigen overkwamen het geschiet van het afweergeschut (in de wei op de benzenraderweg?), de lichten in de lucht en het geronk van de motoren indrukwekkend was. En natuurlijk was dat beangstigend en fascinerend tegelijk. Zoveel info als uit jouw stukje heb ik nooit gekregen, Jan. Moet ik toch eens wat meer over lezen, mijn dank.
10 mei 1940. Als kleuter van 4,5 kan ik me nog goed herinneren van de invasie. In mijn jonge ogen kwamen er wel duizenden vliegtuigen over met slepen er achter. Veel later bleken dat houten vliegtuigen te zijn met parachutisten op weg naar bastion Eben Eimal bij Maastricht. Ik heb later er alles over gelezen.
De hele oorlog, hoe jong ik ook was heb ik me steeds onveilig gevoeld.
Bob van Hout.
Na 17 september ’44 ging het mis. De Luftwaffe wilde Heerlen ( het Amerkaanse ‘Restcenter’) wel treffen. Dus ging St Joep (Gasthuisstraat) in de fik. En wij – op nr. 37 – sliepen 3 maanden in de kelder. Wat wij niet begrepen was: 1e op het Kerkplein stonden ze buiten te kijken terwijl de bommen rond de St. Pankratius vielen – meen ik minstens 1 dode, en ten 2e (nog veel erger) dat mensen ’s avonds kinderen naar Leenhof stuurden naar het Lof: 5 van de 7 kwamen niet terug! N.B. Wij waren niet katholiek, dus misschien…..
mr Geurts (mijn overgroot opa) werkte in deze tijd in de mijn en woonde in leenhof.
Toen dat duitse vliegtuig zijn bommen af wierp kwamen net alle mensen uit de kerk waaronder ook mvr. Prickards.(de moeder van mijn oom) Zei zag hoe haar 4 broertjes om het leven kwamen. mr. Geurts is meteen naar het ongeval gegaan om de mensen te helpen de beelden die hij heeft gezien heeft hij nooit kunnen verwerken.
Ben op zoek naar informatie over joodse eigenaar/eigenaren van het huis Hessellestraat 73. Wordt gewezen door vriend op deze site, En wie schetst mijn verbazing: het huis staat simpel op een foto vanwege bommenregen op Heerlen 1942. Wanneer exact werden deze huizen gebouwd en door wie, enz.
Mocht een lezer meer weten over dit huis en zijn geschiedenis dan houd ik mij warm aanbevolen. Vraag naar e-mail adres bij websitebeheerder.
Ben Schut
De heren die het huis hebben laten bouwen waren de heer W. Schoemann en de heer S. Nathan. Beiden zijn, voor zover ik weet, voor de oorlog al naar de Verenigde Staten vertrokken. Op de bouwtekening staat de datum 25 augustus 1938.
Monique
Vertrokken naar Verenigde Staten…. Monique, inmiddels weten wij wel beter. Beide heren zijn slachtoffer van Nazi Duitsland, resp in Sobibor en Auschwitz. Evenals hun drie meest nabij familieleden.
Zij hebben inmiddels een `portret` op Westerbork site.
Ben Schut
Heb veel verhalen gehoord over de tijd dat mijn grootouders en vader en oom op de Heeesbergstraat 15 hebben gewoond. Over het bombardement heb ik nooit iets gehoord.
Ben op zoek naar informative over de periode dat mijn grootouders in Heerlen (vanuit Italie via Duitsland) zijn neergestreken. De eerste tijd hebben ze op de Benzenraderweg gewoond.
Mocht iemand bronnen weten waar die informative aanwezig kan zijn…..van harte welkom!!
Mijn opa Hub Coumans heeft de gevolgen van de bombardementen in 1942 (Benzenraderweg en omgeving) en 1943 (Willemstraat en deel centrum) op Heerlen gefilmd. Ook de rouwstoet en de begrafenis van de slachtoffers die gevallen waren aan de Benzenraderweg in 1942 heeft hij gefilmd. Dit alles is hier te zien: https://www.youtube.com/watch?v=346cW0gUOxM.
Beste Bart, deze video is helaas privé
Mijn oudtante Troutje Somers woonde in de Coriovallumstraat 44. Ze hadden een brandbom op zolder. Dat heeft ze vaker verteld. Ze woonde er met haar vader. Het was hun ouderlijk huis. Dat huis is nu afgebroken.
In mijn vroege jeugd was de oorlog dagelijks onderwerp van gesprek. Ook omdat mijn vader met een aantal broertjes en zusjes in de kelder zat in Geleen
In de Kampstraat tijdens dat bombardement. Het is een wonder dat ze levend uit de puinhopen zijn kunnen kruipen toen er een bom op hun (winkel)huis viel.
Het huis was helemaal verwoest. De kinderen werden ondergebracht in Schinveld bij familie. Het verwoeste huis is weer opgebouwd maar daarna was het toch niet meer hetzelfde huis.