Bron: Rijckheyt.nl | Gedachteniskapel bij de Openbare Begraafplaats 1965.

De “vergeten” kinderen

Ze halen niet vaak de publiciteit: de doodgeboren kinderen. Uit eigen ervaring weet ik wat de geboorte van een dode baby in een gezin teweegbrengt.

Mijn ouders zijn 29 (pa) en 25 jaar als de tweede wereldoorlog uitbreekt. Het is voor iedereen een moeilijke tijd, een jong gezin met een baby heeft het extra moeilijk. Tegenwoordig zou je denken: begin dan niet met een baby. Dat lag in die tijd even anders. Pa en ma wilden dolgraag kinderen en het viel natuurlijk niet te voorspellen hoe lang die oorlog zou gaan duren.

Bovendien werd er vanuit de katholieke kerk enige druk uitgeoefend op het jonge stel. Als er na een bepaalde tijd nog geen gezinsuitbreiding was, dan kwam mijnheer pastoor op huisbezoek en wees het jonge echtpaar op hun echtelijke plichten. Nu zou zoiets ondenkbaar zijn, maar toen was dat een heel normale zaak.

De eerste is op komst!
Het is 1940 als mijn oudste broer Otto wordt geboren. Net als iedereen hebben mijn ouders te kampen met gebrek aan veel dagelijkse behoeften. Er is een systeem met bonkaarten waarmee de belangrijkste dingen kunnen worden gekocht. Pa en ma komen beiden uit een zeer kinderrijk gezin en weten hoe gezellig een grote familie is. Ze besluiten om te zorgen dat Otto een broertje of zusje krijgt.

In 1944 wordt broer Harrie geboren. Het is midden in de oorlog. Aan nagenoeg alles is gebrek. Dat weerhoudt hun er niet van om nog een kind te plannen. Pa wilde na twee jongens het liefst een dochtertje. Ma vond twee jongens ook wel genoeg. Inmiddels is de Tweede Wereldoorlog beëindigd.

Onze ouders vinden het tijd  voor een dochtertje. In 1946 wordt nummer drie geboren: helaas weer geen dochtertje maar IK wordt in oktober van dat jaar geboren. De lievelingswens van Pa en Ma gaat weer niet in vervulling. Toch geven ze de hoop op een dochter niet op.

Bron: Privécollectie | Harrie en Ton Otten
Bron: Privécollectie | Harrie en Ton Otten

Het wordt 1950. Ma is weer in verwachting. Ik ben nog te jong om precies te begrijpen wat er allemaal omgaat bij mijn ouders, maar ik kan me zo voorstellen dat de verwachting ( letterlijk ) hoog gespannen is. Wij broers worden voorbereid op de komst van een broertje of zusje. Als driejarige krijg ik natuurlijk wel wat mee van de voorbereidingen. Ook enige spanning bij de ouders blijft niet onopgemerkt. In die tijd werden er nog geen echo’s gemaakt  van de zwangere. Dat bestond toen niet. Ik zag natuurlijk wel dat ma steeds dikker werd. Daar werden grapjes over gemaakt. Een vriendje van mijn oudste broer maakte tegen mijn moeder de opmerking ” jij eet zoveel dat je nu zo dik bent als een paard “. Alles leek normaal te verlopen.

Verdrietig nieuws
Toen, op een late avond, werd ik uit mijn slaap gehaald. Pap zei dat we naar beneden moesten komen. In de woonkamer stond mijn moeder met een van pijn verwrongen gezicht. Ik dacht eerst nog dat het hoorde bij het krijgen van een baby maar al snel werd het me duidelijk dat er iets ernstigs aan de hand was. Mam werd met spoed naar het ziekenhuis gebracht. Wat er in de periode daarna is gebeurd bevindt zich in een donker gebied van mijn geheugen. Wel kan ik me herinneren dat er geen broertje of zusje is gekomen. Ik werd een paar maanden bij mijn ome Toon en tante Liza in Eygelshoven ondergebracht. Het echtpaar had twee kinderen, mijn grote neef Ton en mijn nichtje Hannie die ongeveer even oud was als ik. Hier werd ik heel liefdevol opgenomen in het gezin.

Wat er in die tijd thuis gebeurde is me ontgaan. Ik kan me ook niet herinneren of thuis werd gesproken over hoe het met het babytje is afgelopen. Een hele tijd na deze gebeurtenissen ging ik met pap naar de begraafplaats in Heerlen om de graven van onze familie te bezoeken. Opeens nam pap mij mee naar een plek op het kerkhof die grensde aan het toenmalige St. Jozefziekenhuis.

Achter het toenmalige Rochuspaviljoen vormde een heg de afscheiding tussen het ziekenhuis en het kerkhof. Hier bleven we stilstaan bij een klein houten kruisje. Pap zei dat we hier even moesten bidden want hier lag mijn zusje begraven. Je kunt je misschien voorstellen wat voor indruk die opmerking op mij, toen nog een kind van drie jaar, maakte.

Bron: Rijckheyt.nl | St.Rochuspaviljoen (St.Jozefziekenhuis) 1977.
Bron: Rijckheyt.nl | St.Rochuspaviljoen (St.Jozefziekenhuis) 1977.

Ook in alle jaren daarna werd er niet veel over dit drama gesproken. Toen ik ouder werd besefte ik hoe groot het verdriet voor mijn ouders moet zijn geweest. Eindelijk de zo vurig verlangde dochter, maar het kindje werd dood geboren.

Het artikel over Mevrouw Koenen
Een aantal jaren geleden kwamen mijn vrouw Els en ik na een drukke dag thuis. Ik had die dag geen tijd gehad om de krant te lezen. ’s Avonds na het eten wilde ik nog wat gaan klussen in de schuur. Op de keukentafel lag de ongelezen krant van die dag. Ik dacht, laat ik die krant maar meteen opruimen. Toch was het net of ik werd aangetrokken door dat papier. In dacht, ik blader snel even door de pagina ’s en gooi ze dan bij het oud papier. Plotseling werd mijn aandacht getrokken door een artikel over Mevrouw Koenen uit Landgraaf. Zij had zich zeer actief ingezet om doodgeboren kinderen uit de vergetelheid te halen. Zij beschikte over lijsten met de namen van deze kinderen en de geboorte/sterfdata.
In de krant stond haar telefoonnummer. Ik dacht: zal ik haar eens bellen?

Na enige aarzeling (waarom eigenlijk ?)  besloot ik contact met haar op te nemen. Aan de telefoon vertelde ik haar mijn verhaal. Tot mijn verbazing zei zij : “U bent nu erg emotioneel hè?Maar ik kan u helpen. Ga eerst eens rustig een kopje koffie drinken, ik bel u over een uurtje terug”. Ik gaf haar de naam van ons zusje en de datum van geboorte/overlijden.
Na anderhalf uur ging de telefoon. Mevrouw Koenen! Ze had goed nieuws…

In de tabellen van de begraafplaats kwamen de gegevens van ons zusje voor. Ze vertelde me dat ik niet de enige was die contact met haar had opgenomen. De hele dag had de telefoon gerinkeld. Het was haar gebleken dat baby’s die dood geboren waren in het ziekenhuis en ook in de vroedvrouwenschool anoniem werden begraven. Pas vele jaren later hadden familieleden behoefte om in het verleden te duiken. Ik was dus absoluut geen uitzondering, in tegendeel!

Bron: Rijckheyt.nl | Gedachteniskapel bij de Openbare Begraafplaats 1965.
Bron: Rijckheyt.nl | Gedachteniskapel bij de Openbare Begraafplaats 1965.

De begraafplaats
Van mevrouw Koenen kreeg ik de datum van de begrafenis van ons zusje alsmede het grafnummer. Door onhandig overzetten van gegevens in mijn bestanden raakte ik deze gegevens kwijt. Onlangs heb ik contact opgenomen met Dhr. René Gulikers van de algemene begraafplaats in Heerlen die mij de exacte datum van de teraardebestelling en het grafnummer weer kon geven. Hij vertelde mij verder er geen bezwaar tegen te hebben dat ik zijn naam vermeldde in dit artikel. Ook liet hij mij weten dat van alle in Heerlen begraven doodgeborenen het grafje bekend is.

Wellicht zijn er nog nabestaanden die nu eindelijk de laatste rustplaats van het doodgeboren kindje willen bezoeken…
In 2005  is er een gedenkteken geplaatst op de begraafplaats in Heerlen voor die doodgeborenen.

Ton

Ton Otten is in 1946 op de Molenberg geboren. Na 6 jaar Broederschool heeft hij 4 jaren op de St.Henricusmulo gezeten. Daarna ben is Ton naar de Luchtmachtkaderschool in Arnhem gegaan waar hij na een opleiding van 27 maanden bevorderd werd tot sergeant. Na op diverse Nederlandse vliegvelden te zijn gelegerd heeft Ton de dienst na bijna 7 jaren verlaten. Het ABP werd in 1970 zijn nieuwe werkgever, eerst in Den Haag en in 1972 in Heerlen. Daar heeft hij tot 2002 gewerkt. Toen kwam Ton in de WAO. Sindsdien houdt hij zich bezig met het repareren van klokken en met het schrijven van korte verhalen en gedichten, het liefst in het "plat". Het schrijven voor "Heerlen Vertelt" ziet hij als een leuke mogelijkheid om een steentje bij te dragen aan het doorgeven van een stukje geschiedenis aan jong en oud.

17 gedachten over “De “vergeten” kinderen”

  1. Bij ons in het gezin hebben we dat 2 maal mee gemaakt.
    In 1936 en in 1940, als kleine jongen dringt dat niet tot je door, maar in 1940 begreep ik dat er iets ergs aan de hand was. Moeder werd naar de vroed-vrouwenschool gebracht om te bevallen maar kwam thuis zonder baby. Maar ze wilde dat er thuis niet over gesproken werd.
    Ik kan mij nog herrineren dat mijnheer pastoor op bezoek kwam, en de
    kinderen werden de kamer uit gestuurd. Geen vragen stellen wat mijnheer pastoor kwam doen, zo ging dat in ons gezin! Ik heb mijn moeder jaren
    later er over gesproken, allen een hoop verdriet dat was alles wat ze vertelde.

  2. mijn zusje is ook doodgeboren na een voldragen zwangerschap, het meisje ligt ook op de akerstraat naast de vroedvrouwenschool. omdat mijn zusje nog niet gedoopt was moest het in ongewijde grond begraven worden. heel veel jaren terug ging ik met mijn vader naar heerlen voor allerheiligen. hij wilde, zoals ieder jaar, daar een bloemetje zetten. daar aangekomen moesten we er daar achterkomen dat het grafje verdwenen was. de gemeente heerlen had, zonder dat wij daar van in kennis waren gesteld, het grafje geruimd. ondanks dat de adresgegevens van mijn ouders bekend waren ( de grafrechten waren telkens netjes verlengd ). dat heeft mijn ouders erg pijn gedaan. mijn moeder leeft nog en ieder jaar weer heeft ze het erover.

    1. Beste Bert
      Ik ben al heel lang op zoek naar plek waar mijn doodgeboren broertje begraven zou liggen, mij is idd verteld werd in ongewijdde grond begraven , heb zelf veel onderzoek gedaan , wel iets wijzer geworden maar ik zou dus niet weten waar die plek op begraafplaats is. Misschien kan jij me helpen?
      Mvg nancy

  3. Op het internet eens aan het kijken over de molenberg (Don Sarto school)

    Als ik me niet vergist woonden de fam Otten op het Dr Schaepmansplein aan de kant van slager Eddy Michiels en Rob Rorik,
    Geboren ben ik in de Roemer Visserstraat 6 in het huis van opa en oma
    Daarna hebben ook wij gewoond op het Dr Schaepmansplein 31 naast
    mevr van Rooij (die bracht jaren het LD rond op de fiets) haar zoon Matheu is later gestorven,Corry haar dochter is een jaar of zeven geleden gestorven.
    Leo Keularts en zijn (oudere broer ken ik ook) Dr schaepmanstraat (naast van Grunsven)
    .
    Dat waren nog eens tijden,ik ben in 1952 geboren,nmaar ik heb een oudere zus
    Annelies die is een beetje in jullie leeftijd 1946/1947 .

    Zelf woonde ik op de Heerlerbaan en daarna ben ik naar Kerkrade verhuist,
    Daar woon ik nu .

    Ik volg jullie berichten wel groetjes

    1. Kan mij hierin mij een link geven wie te contacten, hoop zelf gevonden maar niet de plek , ben op zoek geweest voor mijn moeder ( inmiddels overleden) maar het laat mij zelf ook niet los.

  4. Hoi Riny,
    Wij woonden inderdaad op het Dr.Schaepmanplein, op nr. 4. Rob Rörik woonde met zijn ouders en twee zussen in het huis op de hoek aan dezelfde kant als ons gezin.
    Jouw zus Annelies heeft bij mij op school gezeten; ik ben geboren in 1946 en Annelies volgens mij ook. Ik zie haar nog regelmatig.
    De problemen die jij beschrijft in de reactie op mijn artikel over de gasmuntmeter zijn mij bekend. Wees maar blij dat we nu in betere tijden leven.
    Groetjes. Ton.

    1. Ik heb destijds ook van jou ouders regelmatig speelgoed en zo gehad,
      Ook hadden wij prachtige grootouders in de Roemer Visserstraat 6 wonen.
      Naast familie Walta, Becholz,Selder aan de achter kant van hun tuin

      De herinneringen van die slechte tijd licht bij alle zussen die nog leven op het netvlies.

      Groetjes

      1. Hallo Riny,
        Nou, volgens mij heb je dan verdraaid weinig speelgoed gekregen. Ik had althans niet zoveel. Weet nog goed dat ik met Sinterklaas een houten vrachtauto kreeg met allemaal losse melkflessen. Dan kreeg je nog een bordje snoep en daar moest je het dan mee doen. Later kreeg ik een blokfluit van bakkeliet. Tegenwoordig gaan de kinderen dan naar de muziekles, maar dat was in die tijd heel anders. Of we kregen een zak met knikkers van klei. Bij slecht weer werd er dan op de loper een kring getekend met krijt en konden we knikkeren. Dat waren nog eens tijden!!

  5. Voor Dhr Ton Otten,

    Heeft U nog het adres van Mw Koenen uit Landgraaf, die in bezit is van lijsten van kindertjes die te vroeg zijn geboren? Vraag dit voor mijn moeder….

    1. Hoi Maria,
      Heel vaak werden doodgeboren kindjes uit de vroedvrouwenschool begraven op de algemene begraafplaats in Heerlen aan de Akerstraat. Hier zijn gegevens bekend, dit kun je navragen bij de beheerder. Mocht het niet lukken of heb je vragen, bel me dan even:0652383137. Groetjes, Ton.

  6. Ik ben op 2 juli 1971 in de Vroedvrouwenschool bevallen van een zoontje. Hij heeft een uurtje geleefd en is daarna overleden. Wij hebben nooit vernomen wat er met ons zoontje gebeurd is. Wil daar nu eindelijk wel eens duidelijkheid over krijgen. Heb wel begrepen dat die kindjes toen bij de Vroedvrouwenschool of op het kerkhof op de Heerlerbaan begraven werden. Het zou voor ons na zoveel jaren wel mooi zijn als we er nog achter kunnen komen, voordat ons kindje officieel erkend kan worden.
    Alvast bedankt.

  7. Mijn zoon is in 1978 geboren en overleden. Gezonde jongen. Foutje van de vroedvrouw. Vind het erg dat ik niet eens een foto van mijn zoon heb of een haarlokje. Iets wat tasbaar is. Kan gelukkig wel naar zijn grafje.
    Gelukkig wordt dat nu allemaal anders geregeld.

  8. Ik ben voor mijn schoon familie opzoek naar het doodgeboren broertje van hun , waarscijnlijk geboren in 1944 ,45 of 46 in de vroedvrouwenschool heerlen . De onzekerheid van mijn overleden schoonmoeder was dat haar zoontje niet dood is geboren , maar misschien is weggegeven . Zijn hier nog archieven van om dit te kunnen nakijken . Ik zou heel graag een anrwoord hierop ontvangen .

  9. Ton Otten,
    ik ben Loe Wouters de ontwerper van “het doodverzwegen kind” op de Akerstraat in Heerlen. Ik heb evenals
    jou op de Henricus bij Grootjans gezeten. Ik weet dat dit beeld voorziet in de behoefte van de nabestaanden.
    Ik was heel vereerd om net dit beeld te mogen maken! Je mag contact met mij opnemen.
    Loe Wouters

  10. LS,
    ik hoorde gisteren van mijn vader dat hij na jaren weer eens naar het grafje van mijn in 1964 geboren, en 3 weken later overleden, broertje is geweest. Tot zijn verbazing zag hij op het grafje een vlinder, clowntje en nog wat dingen. wij als familie hebben dit er niet geplaatst, en toen dacht ik aan jullie organisatie, ben gaan googelen en kwam op deze site, is het mogelijk dat dit van jullie afkomstig is? mijn broertje is dus in april 1964 in de vroedvrouwenschool geboren en 3 weken later overleden, ik weet niet waar. de begraafplaats is in Heerlen, meen ook bij voormalige vroedvrouwenschool(Heerlerbaan ?) voor de goede orde, mijn vader was dus aangenaam verrast en wil graag reageren, mocht dit van jullie afkomstig zijn. alvast bedankt voor jullie tijd, schrijf met opzet geen naam en data bij de gegevens, misschien kunnen jullie mij een persoonlijk bericht sturen, mochten jullie iets weten.
    m

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.