Mijn Sinterklaas (2)

Samen met Wim Jongen kijken wij naar zijn herinneringen aan Sinterklaas. Het bezoek van Sinterklaar in de V&D, de intocht en het bezoek aan school.

De Sinterklaasintocht
De Sinterklaasintocht ging gepaard met het optreden van een of meerdere Heerlense harmonieën. Dat op zich gaf mij al een fijn gevoel. De klank van zo’n groep muzikanten , die door de stad gaan , het aanzwellen van de muziek en het wisselen in intensiteit veroorzaakt door windrichting, galm en echo door smalle en brede straten of de richting waarin gelopen wordt, de vertraging en de flarden muziek door de afstand, dat alles hoorde erbij en maakte deel uit van die prachtige harmonie- en fanfaremuziek. Dat er ook nog veel schreeuwende kinderen maar vooral ouderen waren en dat er Sinterklaasliedjes gezongen werden en dat ouders hun kinderen aanreikten om een handje van de Sint te krijgen of van de Pieten wat pepernoten, was voor mij bijzaak. Maar die muziek …

Op een foto van een van de verhalen over de intocht herken ik boer Beuken op de bok van de koets van Sinterklaas. Zijn boerderij was mijn (en van vele vrienden en vriendinnen) hang-en werkplek in Welten aan de Weltertuynstraat. Een gedeelte van het gevoel van een gelukkige jeugd dank ik aan die plek. Mijn dank ook heer Beuken (en John en Paul en Magda) En alle vrienden en vriendinnen met wie ik daar mocht toeven. Henjo en Marijke, Jean, Tim, Cor, Henk en Mary, John, Ine, Ton(n)nie en wie dan ook deze rij van namen aan kan vullen.

Sinterklaas in V&D
Daar zat hij dan op zijn rode troon. Met links en rechts naast zich zijn boekenpiet en de stafpiet. Soms een huilend kind op de knie of zelfs twee. Een enkele ouder had een fototoestelletje en kon van de gelegenheid gebruik maken om het kroost te vereeuwigen met de Sint. Die probeerde dan het kind zo voordelig mogelijk te laten kijken, huilende kinderen waren immers geen goede P.R. De meesten keken wat timide of bedremmeld in het aanschijn van die heuse goedheiligman met die imposante baard, die probeerde het kind een liedje te laten zingen. Soms kwam er een aarzelend “sinterklaas kapoentje” uit. Zoals later bij Tom Manders, “Bij Dorus op schoot”. Of het eerste couplet van “Zie ginds komt de stoomboot”.

Daarvóór was je al bij de ingang van V&D (die tegenover de Hema) een trap opgegaan (klopt dit?) en dan op het eerste bordes kwam je bij de vitrine met het aapjes- orkest. Voor een dubbeltje of kwartje kwamen ze in beweging en begonnen ze te schudden en te spelen. En dat was puur magie voor een kind van vijf of zes. En: op veilige afstand en er werd niets van je verwacht. Je hoefde alleen maar te kijken. Dicht genoeg bij de Sint beving me toch een bepaalde angst, want dan zát er toch wel iemand.

Volgens mij heb ik hem één keer een handje mogen geven en gelukkig heb ik niet hoeven zingen. Hij heeft het ook niet voorgesteld en hoefde dus ook niet aan te dringen. Geen dilemma voor mij of teleurstelling voor mijn ouders. Kennelijk beschikte die Sint in ieder geval over genoeg kleinemensenkennis om te beseffen, dat dat tot niets geleid zou hebben. Of hij had niet meer genoeg ( betaalde) tijd: saved by the bell.

Sinterklaas op School
Om met de Grote Toon te spreken: Ik mocht die man niet. Ik zal nooit vergeten, dat hij eens bij ons op school kwam. Ik zat in de eerste klas, denk ik, van de St Jozefschool, weet ik. Die school lag achter het in een apart stukje beschreven Pancratiushuis (naderhand werd dat geloof ik pas -hoes). Via het steegje links ervan kon je er komen. Wij kinderen wisten dat Sinterklaas ergens die ochtend zou komen, dus met enige spanning (ondanks niet-geloven- in) zat je in de les en wachtte op geluiden, die zijn komst aan zouden kunnen kondigen. Af en toe een steelse blik door de ramen naar buiten of naar de gang. Plotseling hevig getoeter, er komt een (geel?) sportautootje het plein opgereden met Sint hoog er bovenuit stekend (die dingen zijn maar klein). Op de zijkant half op de deur zittend twee reusachtige zwarte pieten. Waren ze uit een vrachtwagen gekomen, hadden ze waarschijnlijk kleiner geleken. De Pieten springen eruit/af en rennen over het speelplein, richting ramen, ook de onze, slaan er met hun takkebossen op en kijken zo angstaanjagend en grimmig naar binnen, dat ik liefst nog een paar schrijfoefeningetjes had gedaan, i.p.v. Sinterklaas toegezongen.

Dan begint in de school ergens het zingen “Sinterklaasje kom maar binnen …”. Wij zijn gelukkig nog niet aan de beurt. De spanning stijgt. Dan volgt toch het moment waarop die grote donkerzwarte pieten het lokaaltje in stormen en zeer onrustig snuivend, met hun roeden op de tafels slaan en zo alle beweging bij de meesten van ons (en er werd al weinig bewogen in school vroeger) doen bevriezen. Het is doodstil en uit die stilte begint Sinterklaas om iets te vragen, waarschijnlijk zijn boek waarin hij alles heeft opgeschreven wat wij Unschuldsengel uitgehaald zullen hebben. Aangezien het kind in mij zich al vlug schuldig voelde, kon dat boek niets goeds brengen. Ik hoopte, dat ik niet naar voren hoefde te gaan en de goden waren met mij. Niet met Hugo. Hugo moest naar voren en kreeg van Sinterklaas een gepeperde toespraak die door de juffrouw met hevig knikken ondersteund werd. Uiteindelijk werd hij door de pieten opgepakt, omdat Sint vond dat hij maar mee naar Spanje moest. Hij ging spartelend de zak in (Ik weet van angst niet meer of hij ook even helemaal erin verdween en koppie onder ging).

E.e.a. ging nog even door en volgens mij is er maar één liedje heel enthousiast en zeer hard en uitbundig gezongen: “Dag Sinterklaasje, daaag, daaag …….”. Die paar pepernoten en zachte schuimpjes hebben de opgestapelde adrenaline vast niet kunnen doen verdwijnen. In elk geval niet de achternaam van Hugo. Die weet ik nog steeds.

Nawoord
Als ik tegenwoordig Sinterklazen zie die scholen bezoeken, worden ze bijna zonder uitzondering begeleid door, wat ik vermoed, de zusjes van de zwarte pieten, met in het algemeen lieve stemmen. Ze spreken de kinderen hartelijk en aanmoedigend toe. Die jagen minder angst aan maar krijgen het wel voor elkaar dat kinderen met plezier zingen en terug zullen denken aan Sinterklaas op school.

Ooit ben ik zelf nog eens gestrikt om zwarte piet te spelen op een Sinterklaasavond van de klas van mijn vriendin, mijn latere eerste echtgenote en moeder van mijn twee oudste dochters Mijke en Maartje. Ik mocht boekenpiet zijn en toen ik een paar woorden gesproken had, riep het broertje (3 of 4 jaar?) van de gastvrouwklasgenote: “Dat is Wim!!!”. Tot zover mijn carrière als zwarte piet.

Dankzij de voorttrekkers onder of in de winkeliersverenigingen en de inzet van veel vrijwilligers bestaat het Sinterklaasfeest nog steeds. Ieder jaar weer gaan er stemmen op om dat maar af te schaffen, want ”commercieel gedoe”. Kinderen beleven er veel lol aan en met hen kennelijk de ouders en grootouders. Moeten wij doen verdwijnen waar we zelf (meestal) van hebben genoten? Gaan we pakjes geven met kerst en maken zo van kerst een aftreksel van het Amerikaanse feest? Roepen we Joohoo i.p.v. “stille nacht” te zingen? En laten we eerlijk zijn: je maakt het zo duur of goedkoop als je wilt, toch?