Een memorabele gebeurtenis uit de Oranje Nassaustraat blijft de zogenaamde sinaasappelopstand. Dit was naar zeggen het eerste protest in Nederland tegen de Duitse bezetters. De opstand van scholieren vond plaats op 31 januari 1941 (de derde verjaardag van Beatrix) waarbij steun werd betuigd aan het koningshuis. Aan de opstand deden vierhonderd scholieren van de MTS mee.
Het begon allemaal op de Heerlense M.T.S. De leerlingen waren in de klas begonnen. Om de derde verjaardag van Beatrix te vieren verscheen nagenoeg iedereen op school in het ’s Zondags colbertje. Maar hier bleef het niet bij. De afdeling chemie verscheen met haar oranjekleurige scheikunidenboeken en die dag waren er opvallend veel wortels in het schoolgebouw te vinden om op deze manier “onopgemerkt” te oranje-sympathie duidelijk te maken. Door diverse “oranje-delicten” stuurde de directeur van de school uiteindelijk de jongens voor twee dagen naar huis.
In optocht liep een groep richting het Postkantoor (naast de Pancratiuskerk) door Heerlen. Een honderdtal studenten demonstreerde door met schooltassen te lopen waaruit sinaasappels staken. Bij het politiebureau aangekomen werd hen ook geen strobreed in de weg gelegd. Dit versterkte het gevoel veilig te zijn en dus nog een stap extra te zetten. “De moffen zouden het weten!” Al snel vlogen de sinaasappels door de lucht. Ook in de Oranje Nassaustraat verzamelde zich studenten. Op de nabijgelegen markt kochten zij in een mum van tijd alle sinaasappelen van een koopman op. Als waren het handballen, werden de sinaasappels omhoog gegooid en steeds als de sinaasappel op het hoogste punt was, werd luid “boven” geroepen. De politie deed pogingen om de menigte te verspreiden, maar dit werd bemoeilijkt omdat inmiddels ook geüniformeerde leden van de NSB, NSNAP en de NSDAP verschenen waren.
De gevolgen
Na 1,5 uur was de rust wedergekeerd. Echter kreeg het voorval een flinke staart. Ten eerste werd de MTS twee maanden gesloten. Daarbij werd de toen dienstdoende Commissaris van Politie, Offermans gearresteerd en de Duitse autoriteiten bepaalde een boete voor de gehele (de hoogst aangeslagenen in de inkomstenbelasting) Heerlense bevolking. Honderdduizend gulden moest betaald worden, verdeeld over 47 burgers. Enkele namen een lening op en weer andere lieten het op zijn beloop. Uiteindelijk hoefde twee personen (om nog onduidelijke reden) niet te betalen, zodat het te incasseren bedrag 93.500,- gulden werd. Uiteindelijk werd 69.000,- gulden betaald.
Na de oorlog werden deze boetes van overheidswege vergoed. Waren de meeste winkeliers “neutraal” te noemen en waren de meeste van Nederlandse nationaliteit, er waren ook enkelen die de Duitse nationaliteit bezaten. Dit is niet als vreemd aan te merken daar Heerlen niet ver van de Duitse grens was gesitueerd en er zeker voor de oorlog een levendig verkeer bestond van zowel goederen als mensen over en weer. Ook zou er bij enkele een sympathie hebben bestaand voor de NSB, anderen waren weer fel anti-Duits.
Onder de studenten was ook Jo Funken, die begon met wortels uit te delen. Hij overleed later in een strafkamp in Siberië.
Klik op linksstaande QR-code. Print de QR-code uit en hang deze op. Door te scannen met een telefoon komen bezoekers direct uit bij dit verhaal.
Extra info:
De 18-jarige Jo Funken werd in 1941 met zes medestudenten die een ludieke ‘Oranje Boven-actie’ hielden door de Duitsers opgepakt. De andere jongemannen kwamen weer vrij maar Jo wiens grootouders vanuit Duitsland naar Nederland kwamen wordt naar Duitsland gestuurd om in dienst te gaan. Tot 1944 komt hij met verlof naar Heerlen maar dan wordt hij als vermist opgegeven. Mede kameraden melden jaren later dat ze Jo hebben gezien in een krijgsgevangenenkamp in Stalingrad.
wellicht een idee om een item aan jo funken te wijden, bovenstaande info vond ik nog op internet.
Mijn vader (Alphons Emonds) is waarschijnlijk met deze Jo Funken bevriend geweest. Ik kan me nog goed herinneren dat we regelmatig op bezoek gingen in de Oranje Nassaustraat bij mevrouw Funken, even een kopje koffie drinken.
Mijn opa L.L. Offermans, die door toedoen van zijn langdurig verblijf in de gevangenis door de Duitsers na aanleiding van dit protest, overleden in 1947 aan niervergiftiging. Begraven op de begraafplaats Akerstraat te Heerlen.
Ook is zijn huis in beslag genomen door Duitsers in de Laan Van Hövell tot Westerflier (ik dacht nr 3). Mijn vader heeft tijdens de oorlog niet meer thuis gewoond. Actief deelgenomen aan het verzet parallel aan Hanibalspiel. Zelfde route en zelfde doel.
Dag Harry,
Ik weet niet of mijn mailtje jou heeft bereikt! Ik probeer het nog eens. Ik heb het boek gelezen “Leven naast het kamp” en de Vughtenaren 1942-1944 van Boyd van Dijk. Ik ga er van uit dat Ferry Offerman jouw vader is? In 1943 is je vader (?) overgeplaatst naar de politie in Amsterdam. Mijn opa heeft ook bij de Amsterdamse politie gewerkt en was tevens lid van Verzetsgroep 2000 (hoofd persoonsbewijzen en falsificaties) en heeft vanaf 1944 5 Joden een onderduikadres geboden. In oktober 1944 is hij wegens teveel risico’s ondergedoken.
Ik ben eerst nu in contact gekomen met 1 van de Joodse onderduikers. Het NIOD is ook in het verhaal geïnteresseerd. Het zou fijn zijn, indien je met mij contact opneemt! Het NIOD doet onderzoek naar de positieve verzetsdaden van de politie en wil hierover in 2019 (na uitgebreid onderzoek) een boek over uitbrengen.
Hartelijke groet,
Peter van Hoften
Hulsberg
Geachte heer Offermans,
Ik zou vanwege een onderzoek naar politie & verzet graag met u in contact komen. U kunt mij mailen h.piersma@niod.knaw.nl Wanneer u de moeite zou willen nemen, ben ik u zeer erkentelijk. Ik zal dan ook graag het onderzoek toelichten. Met vriendelijke groet, Hinke Piersma
Inderdaad werden er ca. 6 studenten opgepakt in Heerlen 4 werden er nog de zelfde dag in vrijheid gesteld. Jo Funken die bij controle de Duitse Nationaliteit had werd overgedragen aan de Wehrmacht. De zoon van de burgemeester Habets van Kerkrade was hier ook bij en hij werd ook een tijd vast gehouden. Waarschijnlijk om zijn vader onder druk te zetten.
Ik zelf kan mij de verhalen van Moeder Funken nog goed herinneren zij sprak er altijd over en was ontroostbaar over het verlies en het niet weten wat er met haar zoon was gebeurd.
De felheid van Duitsers en de hoogte van de straffen kwam waarschijnlijk door een Majoor van het duitse leger die de studenten waarnam en zich daar zeer boos over maakte. Op een gegeven moment trekt deze goede man zijn dienstwapen om zijn luidprotest meer waarde te geven. Maar 2 mijnwerkers die toevallig passeerde ontwapende hem van achter en lieten het wapen in een kolk verdwijnen. Om de vlucht meer kans te geven trokken ze zijn broek omlaag. U begrijpt dat dat niet ongemerkt kon gebeuren. Vandaar de zware straffen en het ontslag en arrestatie van de hoofdcommissaris van Heerlen
Mijn Opa Pieter Matthijs Erkens werd naar aanleidng van bovenstaande opstand als gijzelaar samen met enkele heerlenaren vastgehouden. Arrestatie zou zijn gedaan door een agent met de naam Kokkelkoren of Kockelkoren. Weet iemand hier iets van of weet u iets over de agent, ik verzamel alle info over mijn opa. Hij was directeur van de Steenfabriek te heerlen en lid van de LO
Weet iemand meer over de opstand en betrokken heerlenaren?
Mijn Opa Pieter Matthijs Erkens werd naar aanleiding van de opstand samen met andere heerlenaren vastgezet. Erkens was directeur van Beckers-Koten’s Steenfabriek .
Arrestatie werd verricht door een agent met de naam Kockelkoren of Kokkelkoren.Kent iemand hem of zijn familie??
reacties svp naar noudsmeets@gmail.com
Een van de notabelen die op moest draaien voor de schade van deze MTS opstand was de broer van mijn opa> Edmond van Wersch.
Zie mijn website http://www.vanwersch.info/wetenswaardigheden/boete%201941.html voor een Duitstalig bevel om dei schade te betalen.
Ik deed mee aan de optocht. Bovenstaande reacties geven een goed beeld.
Als “straf” door de directeur van de MTS werden examens opgelegd, the houden direct na de heropening. Ik meen dat ik in die twee maanden meer geleerd heb van de boeken dan ik van de leraren zou hebben opgepikt!!!
Nu snap ik dus eindelijk waarom wij bij Mevr. Funken op bezoek gingen. Mijn vader was bevriend met Jo en is trouw altijd met haar in contact gebleven. Dat haar zoon gestorven was in de oorlog wist ik, maar de rest was mij niet bekend. Ik denk achteraf (ik kan er alleen maar naar raden, mijn vader is in 2000 overleden) dat hij, als zoon van een Duitse moeder, besefte dat het ook hem had kunnen gebeuren.
In februari 1901 werd door het Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid de bouw van een Post- en Telegraafkantoor met directeurswoning in Heerlen aanbesteed. De laagste inschrijver was J. Meentz te Siimpelveld met f. 26.550 (Het nieuws van den dag : kleine courant van 23-2-1901).
Op 1-12-1902 werd in Amsterdam het 50-jarig bestaan gevierd der Rijkstelegraaf, opgericht door de heer Eduard Wenkebach (1813-1874). Bij de viering waren zijn drie zonen aanwezig, nl. L.W.R. Wenckebach (1860-1937), kunstschilder te Santpoort, H.J.E. Wenckebach (1861-1924), directeur van de Staatsmijnen in Heerlen, en K.F. Wenckebach (1864-1940), huisarts te Heerlen en hoogleraar geneeskunde in Groningen (Leeuwarder Courant 2-12-1902).
Aannemer J. Meentz uit Simpelveld is (Mathias) Joseph Meentz, ovl. Simpelveld 10-1-1914, oud 78 jaar, zoon van Petrus Josephus Meentz en Anna Elisabeth Vincken, gehuwd met Maria Anna (Hubertina) Eijmael. Hun zoon Jan Joseph Meentz, geb. Simpelveld ca. 1877, was bierbrouwer.
Architect Cornelis Hendrik Peters (1847-1932) was een zeer bekende architect van veel postkantoren in het hele land, zoals in Amsterdam, Arnhem en Zuidlaren. Het oude postkantoor in Amsterdam is sinds 1992 in gebruik als winkelcentrum “Magna Plaza” (achter het Paleis op de Dam) en die in Arnhem is geschikt gemaakt voor de boekwinkel “Selexyz” en restaurant “La Place”.
Twee kapelaanswoningen en het oude Post- en Telegraafkantoor uit 1902, zijn gesloopt om de bouw van “De Twentsche Bank” mogelijk te maken, in 1939 ontworpen door de architecten W.J. Sandhövel (1883-1962) en W.J.C. Tap (1890-1958). In 1964 vond weer een grote sloopoperatie van panden rondom de kerk plaats; ook het bankkantoor werd gesloopt.
Architect Cornelis Hendrik Peters (1847-1932) was een zeer bekende architect van postkantoren in het hele land.
Heerlen vertelt over het oorlogsverleden. Maar het vertelt niet hoeveel monumenten het heeft gesloopt aangaande stadsvernieuwing. Het beleid is niets veranderd. Het is dat Limburg steden en dorpen heeft waar het in historisch opzicht kan teren.
Maar Heerlen, het voelde zich het “den Haag” van Limburg. Maar qua historie is het gezakt naar een dieptepunt. De oorlog en bezetting spreken voor zich. Het werd niet voor niets het bolwerk van de NSB en Ortsgruppe Heerlen.