Mijn opa: Handelaar of smokkelaar? (2)

Door het uitbreken van de tweede wereldoorlog breken er voor de Nederlanders moeilijke tijden aan. Wat dat betreft wordt ook opa Smeets niet gespaard.

Dit is het vervolg op het verhaal “Handelaar of smokkelaar”

De reisjes naar Duitsland behoren tot het verleden. Hierdoor komt de bevoorrading van de winkel van oma nagenoeg stil te liggen. Veel artikelen die Oma vóór de oorlog verkocht zijn schaars of zelfs helemaal niet meer te krijgen. De klandizie loopt terug en daarmee natuurlijk ook de inkomsten. Ook het vrachtrijdersbedrijf van opa komt in moeilijk vaarwater. De werkzaamheden waarbij hij vroeger betrokken was, zoals o.a. aanleg en onderhoud van wegen in de gemeente Heerlen, nemen af. Dank zij de financiële reserves heeft het grote gezin vooralsnog geen gebrek, maar hoe lang gaat dit goed?

Werken voor de Duitsers
Dan wordt opa op een gegeven moment benaderd door de Duitsers. Ze vragen hem of hij bereid is zijn vrachtauto in te zetten in dienst van de Duitse bezetter. Opa weigert dit, hij is immers een goede vaderlander en dan doe je zoiets toch niet? Maar al snel wordt hem duidelijk gemaakt dat hij geen keuze heeft: werken voor de vijand of anders wordt de vrachtauto in beslag genomen. Opa protesteert heftig: “Als ik mijn auto kwijt ben, kan ik mijn werk niet meer doen, het is nu al zo’n slappe tijd en hoe kom ik dan aan inkomsten om mijn grote gezin te onderhouden? ” De Duitsers zijn echter onverbiddelijk, “Je werkt voor ons of helemaal niet meer.” Noodgedwongen stemt Opa toe.

Er breken nu drukke tijden aan voor hem. Bij geallieerde bombardementen op Duitse vliegbases o.a. vlak over de grens bij Teveren (de huidige AWACS-basis ) worden aan de lopende band de startbanen vernield. Met puin en zand moeten de gaten die hierbij ontstaan worden gedicht. Opa moet voor het transport van dit materiaal zorgen. Hoe groot zijn hekel aan de Duitsers ook is, ze betalen goed en hij heeft immers niets te kiezen.

Er volgen meer opdrachten, werk genoeg, en dat in een tijd dat velen tekort hebben aan bijna alles. Benzine bijvoorbeeld is zeer schaars, maar de Duitsers voorzien hem rijkelijk. Het kan dan ook niet uitblijven dat mensen in zijn omgeving die niet van de situatie op de hoogte zijn met jaloerse blikken naar het pand aan de Schaesbergerweg nummer 122 kijken. Echter, bewoners uit zijn naaste omgeving die evenals vele andere Nederlanders gebrek leiden, stopt hij regelmatig wat toe en helpt hun zo om het hoofd boven water te houden. Ook maakt hij menig ritje voor ieder die hem daar om vraagt, de benzine krijgt hij immers gratis…

Misverstand
Naast deze werkzaamheden blijft hij ook actief voor het Rode Kruis. Zo wordt hij ingezet bij een ernstig vliegtuigongeluk aan de rand van de Brunssummerheide. Hierbij vallen veel zwaargewonden en Opa verleent zeer deskundig eerste hulp. Hij draagt dan zijn uniform van het Rode Kruis. Pech voor hem is dat dit tenue erg lijkt op dat van de Nederlandse militairen. Aanwezige Duitse officieren zien Opa bezig met de hulpverlening en hen valt op hoe doortastend en geroutineerd hij te werk gaat. Ze besluiten Opa thuis een bezoek te brengen en daarbij valt de emaillen plaat met het kenmerk van het Rode Kruis op dat aan de gevel van het pand aan de Schaesbergerweg hangt.

Mede gezien het uniform van Opa verdenken ze hem ervan dat hij een Nederlandse officier is die weigerde zich bij de capitulatie van het leger neer te leggen. Ze beslissen dat hij als “hospik” voor de grote Duitse zaak van meer waarde is als vrachtrijder. Opa wordt krijgsgevangen gemaakt en afgevoerd naar Duitsland.

Kampleven
Hij wordt geplaatst in het kamp Oflag 67 Neubrandenburg. Al gauw vallen zijn uitzonderlijke capaciteiten op en dit heeft tot gevolg dat hij moet assisteren bij eenvoudige operaties. Na verloop van tijd voert hij zelfs zelfstandig eenvoudige ingrepen uit tot volle tevredenheid van de Duitse artsen en dat heeft tot gevolg dat hij nu bij grotere ingrepen mag assisteren. Zijn betrokkenheid bij zijn patiënten valt de Duitsers op en als ” beloning ” wordt hem het kampleven redelijk draaglijk gemaakt. Zo gaan twee jaren voorbij. Dan slaat het noodlot toe.

Naar huis
Door de slechte hygiënische omstandigheden in het kamp breekt er tyfus uit. Ook Opa wordt besmet. Op sterven na dood ontslaan de Duitsers hem uit het kamp. Hij mag, gezien zijn inzet voor de Duitse patiënten, terug naar Heerlen. Doodziek komt hij thuis. Na een lange periode van herstel krabbelt hij langzaam weer op. Inmiddels loopt de Tweede Wereldoorlog ten einde.

Na de Duitse capitulatie pakt opa de draad van zijn leven van vóór de oorlog weer op. Dan blijkt dat nog niet alle ellende achter hem ligt. Een paar jaloerse buurtbewoners melden bij de belastingdienst de activiteiten van Opa; ze vertellen erbij dat hij door de Duitsers werd betaald voor zijn werkzaamheden als vrachtrijder. Het gevolg is dat hem een hoge ambtshalve aanslag wordt opgelegd. Door zijn reserves, die hij vóór de oorlog met keihard werken heeft opgebouwd, aan te spreken kan hij die financiële verplichting voldoen. Over de door hem doorstane ellende van twee jaar krijgsgevangenkamp wordt door niemand gesproken…

Nawoord: 
Om de feiten zo juist mogelijk weer te geven heb ik o.a . navraag gedaan bij het Nederlandse Rode Kruis. Hier kon (wilde) men mij niet helpen. De archieven zouden opgeschoond zijn. Bij het Rode Kruis, afdeling Heerlen, en het centrum voor regionale geschiedenis Rijckheyt te Heerlen, is men van mening dat de naam Smeets uit de archieven is verwijderd omdat Opa zoals dat zo mooi heet “in Nederlands nationale zin” de Duitsers niet heeft tegengewerkt.