Hij werd geboren als verlosser en was jarenlang statig en groots hét gezicht van Heerlen. Maar zoals dat vaker met verlossers gaat, was hem geen lang leven beschoren. Hij stierf op 21 augustus 1976, amper 38 jaar oud. Op die noodlottige zaterdag verdween d’r Lange Jan uit het Heerlense stadsbeeld. Op zijn begrafenis kwamen meer dan 10.000 rouwenden.
Koelstjub
Om zo goedkoop mogelijk electriciteit op te wekken, wordt er op de voormalige Oranje Nassaumijn I ook met het onverkoopbare kolenslib gestookt. De rookgassen die daarbij vrijkomen gaan door een schoorsteen de lucht in. Dat gebeurt in het begin ongefilterd. Eenmaal buiten de schoorsteen slaat het zogenaamde vliegas vrij snel neer en bedekt de omgeving van de mijn. Van deze zogenaamde “koelstjub” hebben de Heerlenaren al jaren last. De meest gehoorde klacht is die van de huisvrouwen. Zij zien hun op maandag zorgvuldig gewassen witgoed binnen een uur grauw worden op de waslijn in de tuin. Van protest is aanvankelijk geen sprake. De mijn zorgt immers voor werk.
Dat verandert in de jaren dertig. Hardnekkige klachten leiden tot een aantal rechtszaken, die Oranje Nassau nopen om iets te doen aan de uitstoot van het vliegas.
Lange Jan en Lange Lies
Een enorme schoorsteen met rookgaskanalen, vangkamers voor vliegas en aftapinrichting wordt ontworpen. Om voor voldoende trek te zorgen, wordt hij 130 meter hoog; de hoogste schoorsteen van Nederland. De buitenkant is van gewapend beton. Omdat dit materiaal de hoge temperaturen niet kan verdragen, wordt de binnenkant met baksteen opgemetseld. Tussen de buiten- en binnenwand zit een isolatielaag met. Uit testen in 1938 blijkt dat de de luchtvervuiling drastisch wordt terug gedrongen.
Terwijl de Heerlenaren de Lange Jan in hun hart sluiten, beslist de mijndirectie in 1953 om een nog 25 meter hogere toren te laten bouwen, de hoogste in gewapend beton uitgevoerde schoorsteen ter wereld van dat moment. In de volksmond heet deze tweede toren al snel de Lange Lies.Lang zijn Jan en Lies niet bij elkaar. Ten gevolge van de mijnsluitingen overbodig geworden, worden ze op 21 augustus 1976 geveld. Ondanks deskundige voorbereiding valt de 4800 ton zware Jan de verkeerde kant op, bovenop de ontruimde villa Freling. Uit wraak?
Klik op linksstaande QR-code. Print de QR-code uit en hang deze op. Door te scannen met een telefoon komen bezoekers direct uit bij dit verhaal.
Wiel Knipa’s ode aan de Lange Jan.
ahhhh dat liedje… we zongen het refrein altijd ook jaren later nog na de val….