Thomas Bernhards eerste levensmaanden in Nederland

In 1931 kwam Thomas Bernhard in de Heerlense vroedvrouwenschool, in het ‘doorgangshuis’ voor ongehuwde moeders, ter wereld. Het was een bijzondere geboorte van een groot auteur die vooral in Oostenrijk een grootheid zou worden. Ter herinnering aan hem werd eind 2001 bij de hoofdingang van het gebouw aan de Zandweg in Heerlen een tweetalige plaquette onthuld. Hoe kwam het tot zijn geboorte juist hier en wat bericht de auteur zelf daarover?

In het Salzburger Volksblatt van 12 juli 1950 verscheen het opstel “Vor eines Dichters Grab” van een zekere Niklas van Heerlen. Het was een pseudoniem – zij het eenmalig – van de later als Oostenrijks schrijver beroemd geworden Thomas Bernhard. Het was zeer waarschijnlijk zijn tweede publicatie. Zijn eerste was drie weken eerder onder een ander pseudoniem verschenen: Thomas Fabian, naar zijn stiefvader. Deze bijdrage betreft zijn ruim twee jaar eerder gestorven grootvader van moeders zijde, die later veel voor hem zou betekenen. En het pseudoniem was overigens niet door hem zelf, maar door diezelfde grootvader bedacht: hij droeg zijn leergedicht Erziehung zu Vernunft und Fröhlichkeit. Briefe in Knittelversen für die Jugend von Sechzehn bis Sechzig in 1948 (pas in 2003 verschenen) op aan zijn ‘Enkelbuben Niklas van Heerlen’.

In deze bijdrage worden de geboorte en eerste levensmaanden van deze in onze regio misschien wat vergeten beroemde Heerlenaar beschreven.
[Download hier de volledige publicatie van *Dr. Niels Bokhove]

Thomas Bernhard en Nederland
Heeft Thomas Bernhard later nog ooit Nederland, laat staan Heerlen bezocht? Men zegt altijd nee, maar dat klopt niet. Hij was hier in 1961, misschien 1962.
In die tijd maakte Bernhard in Bonn kennis met Gräfin Ludmilla Stolberg. Met haar reisde hij in haar auto naar het grafelijk slot Puth in Voerendaal en van daar naar Heerlen. Op bijna hilarische wijze vertelde hij in een interview: “Ich war dann einmal dort, das Interessante an dem Ort, das ist ein Kohlenrevier, ein riesiges, wo so Riesenkohlenhalden sind, und da stehen die Häuser alle schief, weil der Boden bricht ja über den Kohlenflözen ein, und da sinken die Häuser ein. Die Häuser stehen alle schief, aber die Vorhäng’ hängen alle grad’. Ist ein unglaublich schönes Bild. Dort bin ich geboren. Vielleicht war das Kloster auch schief. Ich weiß es nicht. Das hab’ ich nimmer g’funden. Vielleicht ist es ganz eingestürzt. Mit den g’fallenen Mädchen ist das Kloster auch g’fallen.”

Thomas Bernhard stierf, na een leven vol theaterstukken en strijd, aan de gevolgen van zijn longziekte op 12 februari 1989 in het huis van zijn halfbroer Peter Fabjan in Gmunden en werd vier dagen later in Grinzing bij Wenen begraven.

*Dr. Niels Bokhove is filosoof, literatuurhistoricus en freelance auteur/uitgever te Utrecht.