Een brief uit het verleden

Uniek en zeer persoonlijk, dat is de brief wij ontvingen van Philippe van Wersch. Fer van Wersch (opa van Philippe) stuurde begin 1945 aan zijn dochter Corrie van Wersch de volgende brief. Aan de schrijfwijze van die tijd inclusief de taalfouten die Fer maakte, hebben wij geen aanpassingen gedaan. Fer van Wersch was destijds eerst luitenant en vervolgens commandant van de vrijwillige brandweer en als zodanig verantwoordelijk voor het blussen van het station in 1944.

Heerlen 28.1.45

Lieve Corry,

Welke blijdschap uwen brief te ontvangen. Grote ongerustheid hebben wij beiden over U gehad. Maar daar wij elken dag voor U welzijn ervan voor Gerda, Gus, Alb. bidden, hebben wij het volle vertrouwen op Gods Heilige Hulp gesteld. Voor de verblijvende in Holland, weten wij niets. Het is erg treurig. Wij hebben noch Kolen, gas, Licht. Laten wij hoopen dat we allen ons binnen korten tijd gezond kunnen omhelzen. Heerlen was in een uur bevrijd. Alle menschen waren gelukkig, de verlosser te kunnen toe groeten. Eenige weken gerust geleefd te hebben begon vanuit Duitschland zwaren granaten te komen en die veel verwont hebben. Met Kerstmis was het treurig en met Nieuwjaar precies 12 uur begon het weer. Die nacht werden wij bezocht en bestookt met brandbommen. Elf groote branden onder andere in het broeder-zuster klooster Gasthuisstr. Het volkshuis,de Emmastr. vanaf tante Marie, tot
in de Gasthuisstr. Bij tante Marie was het vuur snel gebluscht en schade bijna geen beteekenis. Daarna nog een aanval. Limburgia, Dautzenbergstr en nog een aanval Schunck Kerkplein en groote schade aan de St. Pancratiuskerk en nog veel andere enkele gevallen, dus u ziet wel dat we nog al geleden hebben, hier in Heerlen.

De bevrijding van Heerlen
Na de bevrijding telt Heerlen +/- 80 dooden. Ik geloof niet dat er persoonen bij zijn die U kent. Vliegende bommen een gehad buiten Heerlen waarbij een door de (onleesbaar). Wel zijn er eenige over Heerlen heen gegaan. Wij hebben slechts schade gehad bij het vertrek der Duitschen troepen door het op blazen der wissels voor ons huis, doch hoofdzakelijk glas schade. Nieuw glas is niet te krijgen, zoo dat we maar dicht gespijkerd hebben met dik bordpapier. Bij het vertrek der Duitschers werd ook brand gesticht in het postkantoor en het Station. Het Station heb ik met den vrijwilligen ploeg gebluscht, terwijl de Duitschers nog aan de Sittarderweg waren en de kogels nog suisde. Maar goed afgeloopen. Daar ik toch aan de brandweer ben, wil ik U mede deelen, dat ik nog altijd commandant ben der vrijwilligen en reeds van af 5 Sept. in vaste dienst ben. Het gevaar is nog lang niet van de lucht. Menige nacht hebben we dan ook er aan opgeofferd. Cor nu kun je zien, dat ik nog flink ben, anders zou ik dat niet kunnen. Mutti maakt zich daarover steeds ongerust, maar ik heb A gezegd en zeg ook B. Zoo de oorlogs toestand oogenblikkelijk is, zal het toch niet lang meer duren.

Wij mogen den Goeden God danken dat wij nog zoo goed er af gekomen zijn. Corry, wat het eten betreft? Nu het gaat nog al. Wat krijgen wij nog op de bonnen. Aardappels zijn bijna niet meer. Het brood is goed. Nu krijgen wij veel van de geallieerden. Het zal wel steeds beter worden. Tabak de laatste 5 weken 40 gram Belg. tabak op de bon gehad. Maar een mensch moet maar tevreden zijn. Corry wij hebben de vorige week een boffer gehad. Zeven Amerikanen waren in ons huis inkwartiert, alle zeer nette menschen. Mutty moest eten bereiden dat zij mee brachten. Zij zijn goed verzorgd geworden en wilde dat Mutti betaald zou worden, wat natuurlijk geweigerd werd. De officier wilde toen dat wij met hun aten. Nu, dat werd gretig aangenomen. Het waren maar 4 dagen, maar dat heeft ons goed gedaan. Af en toe zoo een buitenkansje, dat zal ons op de been houden. De winkel is vanaf 5 Sept. gesloten maar had dan ook niet veel meer. Mutti heeft haar werk en ik heb mijn bezigheid in de brandweerkazerne. En weken heb ik ook daar geslapen op den hooizak. Echt gezellig, tusschen mijn gasten, allen jonge ferme gezonden knapen.

Zo kort van elkaar en toch gescheiden
Mutti was die tijd alleen in huis, maar zij is gelukkig niet bang. Tilli en Teddy hielden haar gezelschap en tevens bewaakten deze twee haar. Poes is dood. Het is wel zwaar die arme  hondjes aan het leven te houden. Honden voer krijgen wij niet meer. Mutty heeft in den helder een houten slaapkamertje laten timmeren, houten vloer en houten wanden. Electrisch licht en zelfs behangen. Het is er lekker warm in. Wij slapen er geregeld in. Dat was een goed idee. Nu iets over de familie. Floor is in Maastricht aan de meisjes en jongens H.B.S.. Hij heeft een goede positie, maar daar wij slechts 6 K.M. van hem af mogen, kan hij niet naar Heerlen komen. Zoo kort van elkaar en toch gescheiden. Met Kerstmis was hij hier, maar de Kerstdagen zijn niet gezellig geweest daar de Duitsche vliegtuigen ons maar veel te veel bezoek brachten. Hij was gekomen en vertrok en met een mijnwerkersbus. Bij tante Marie alles wel in haar familie. Van oom Jan hoor ik niet veel, toch is er alles goed. Oom Hary en Corn en Rosalie alles wel. Oom Hary begint oud te worden. De verdere fam. Hier alles seef. Lorent zat in het R.camp. Die domme jong heeft zich wat op de hals gehaald.

Nu, wat de familie van Mutti betreft, dat zal wel erg treurig zijn. Aken is geheel verwoest. Waar haar familie nu is, weten wij niet. Laten wij hoopen, dat wij ook hun gezond weeder zien. U schrijft zoo weinig over haar zusters in Antwerpen. Waar is tante Anna en haar gezin. Hopelijk zijn zij betijds uit Kapelle weggeweest. En tante Fiensche, deel ons toch bij volgende gelegenheid mede hoe zij het alleenmaakt. Mutti maakt zich er erg ongerust over. Het is, wel aardig voor haar geweest dat 2 officieren die bij ons waren, de zaak van haar broer Mathieu in Amerika kenden. Nu Cor, nu nog iets over mijn brandweerdienst. U weet dat ik niet daar voor betaald word. Niets alles uit vrijwilligen dienst. Ter bescherming onze mede burgers. Maar nu moet ik morgen beslissen of ik voor 4 weken naar Engeland vertrek, om het Engelsch brandweer wezen te leeren kennen. Hoe vind je dat, was ik, nu maar een 20 jaar jonger, ik zou er gauw in beslist hebben. Dit gaat niet van het mil. gezag. Ik probeer klaar te spelen, dat de commandant der beroeps brandweer er na toe gaat. Het was anders een aardig uitstapje, maar dan zou Mutty weer 4 weken alleen zijn en te bezorgd. Ik zal er nog maar eens over slapen.

Uit uw schrijven, vernamen wij, dat Antwerpen erg bezogd word, door de V.I. een smerig wapen. Goddank heb u nog geen direct leed er van. Lieve Cor. Ja. Maak maar dat gij er gauw weg komt. Het is erg lief van de arme tante Palmyre u huisvesting te geven. Ik vind dat een prachtig idee. Er zijn op het oogenblik toch op honderd kantoren betrekkingen. Een  advertentie in Brus Jul met u talen kennis en u zult een flinke betrekking hebben. Bid maar eens goed ter eeren de H. Antonius en alles komt terecht. De fin. kwestie het volgende. Ik geef haar geen Holl. geld mede om den overbrenger niet in gevaar te brengen. Het is streng verboden, geld over te brengen. Kan het met het volgende. Zoolang u geen betrekking heeft, kan tante Palmyre u helpen en zal straks alles met haar regelen. Dye kwestie zal ik met den afhaler die a.s. Dinsdag komt dit schrijven met hem bespreken. Ziet hij er geen gevaar in, dan zal, ik hem contanten mee geven. Francs, zijn hier niet op de banken te krijgen. Verboden. Zorg u maar spoedig, direct naar Brussel te vertrekken en blijf geen dag, geen uur langer
in Antwerpen te blijven.

Geen telefoon, letterlijk ligt alles stil, daar wij nog oorlogszone zijn
Lieve Cor. Uit u schrijven lees ik dat u reeds in Brussel bent. God dank. Nu lieve, laat mij nou even een woordje schrijven voor tante Palmyre. Deel haar mede dat ik met smart vernam het afsterven van mijn lieven, goeden broeder. Wat zou ik zoo gaarne tijdens zijn ziekte hem bezocht hebben en dito op zijn begravenis geweest zijn. Tante Palmyre is nu ook alleen is, zal hem missen. Hoe gaarne zou ik haar mondelings gecondoleerd hebben., maar die ellendige oorlog. Dat zij er van overtuigd is, dat ik hem in mijn gebeden, goed bedacht heb. Het menschen leven is nu niet anders, dan een beetje plezier en dan maar zorgen en leed. Omhels haar voor ons beiden Cor, tante Gertrude maakt het nog goed, maar ook zij kan niet komen, slechts 6 KM mag men reizen, echter ook geen spoor of bus vervoer. Geen telefoon, letterlijk ligt alles stil, daar wij nog oorlogszone zijn. Het bulderen der kanonnen is des nachts vooral niet van de lucht. Wij zijn met plaatsen nog dicht bij het front. Hopenlijk loopt alles goed af. Er is ook geen post. Dus Cor u kunt wel denken hoe beroerd wij er nog aan toe zijn. Vleesch krijgen wij bijna niet. Geen tabak, bier noch borrel, alles is op. Cor waren toch de overige kinderen ook maar uit den nood want in Holland boven de groote rivieren is het nog 100x slechter dan hier. Wij hebben tenminste nog onze vrijheid en zijn van de gemeene barbaren verlost. De laatste dagen hebben wij van de aardsch barbaren veel geleden.

Het is te lang om alles te schrijven, mondelings zal ik u alles vertellen, wat ik met hun te doen gehad heb. Maar wij zijn van de kanibalen verlost. Och Heere waren de armen Hollanders toch maar van die uitvagels der wereld verlost. Ik vrees het ergste voor die arme Al. en Gus. Lieve Cor. Nu wil ik eindigen en hoop dat ge in gezondheid en welstand dit vaderlijk schrijven ontvangen zult. Ge begrijpt wel, dat mijn verlangen om u terug te zien, onuitsprekelijk groot is. Onze goede arme moeder zaliger is gelukkiger dan wij allen. Haar is heel veel leed bespaard wat zou zij zich onrust gemaakt hebben. Maar Corry, zoo goed als wij allen dagelijks voor haar bidden zal zij zeker voor den troon van den Allerhoogste de bescherming der H.Maagd voor om alle afsmeken. Blijf bidden en alles komt terecht. Nu dan in onzen omhelzing en duizend groeten voor de arme tante Palmyre. Groet de overige familie. Allen goeds voor hun.

Omhels gegroet
Pa en Ma