De Heerlerbaan voorbereid op de Koude Oorlog

Het grootste deel van mijn kinder- en jeugdjaren woonde ik op de Hambeukerboord, eigenlijk vanaf de oplevering van de huizen. De Hambeukerboord was een brede rechte weg waar je in de jaren ’50 nog gemakkelijk op straat kon voetballen.

Auto’s waren er weinig: het grootste gevaar was de overbuurman die klaar stond om elke bal die in zijn voortuin belandde, kapot te snijden, gelukkig was hij minder snel dan de voetballers zelf. In die tijd liep de Hambeukerboord vanaf de Caumerweg tot aan de Bautscherweg. De Bautscherweg en de Corisbergweg waren in die tijd (’50/’60) samen met de Ridderweg en de Zandweg de grenzen van de Heerlerbaan.

De buurman links van ons (nummer 18) was Herman Butink, de zoon van de eerste wasbaas van de Vroedvrouwenschool. Ook Herman heeft zijn hele leven op de Vroedvrouwenschool gewerkt. De buurman rechts (nummer 14) was Hub Drummen. Hub was door een ongeluk in de mijn invalide geworden. Hij had naast zijn invalide-auto ook een snoep en sigarettenwinkel en die winkel had een behoorlijke klandizie. Het gevolg daarvan was dat wij (mijn zus en broertjes) meerdere keren per week onze voortuin, die bezaaid was met snoeppapiertjes, moesten kuisen.

Naast Drummen en naast het paadje waarlangs je achter langs de tuinen van de Hambeukerboord en de Caumerweg kon komen woonde de Familie Hollanders (op nummer 12). Zij hadden nog een stevig varken in hun tuin rondscharrelen. Op een zaterdag (eind jaren ’50, begin jaren ’60) kwam onder grote belangstelling van de hele buurt een slachter dat varken ter plekke slachten: de familie heeft er zeker nog een heel jaar vlees van gegeten.

Voetballen
Wij voetbalden niet alleen op straat maar ook in het weiland achter onze tuin. Dat weiland lag tussen de grote weg naar Aken (de Heerlerbaan) en de Hambeukerboord in, recht tegenover het Sterrehuis. Nu staat er een kinderopvangcentrum van de Tovertuin maar in de eerste helft van de jaren ‘50 was het nog een onbebouwd weiland; ook de huizen die er nu langs de Heerlerbaan staan waren er in die tijd niet.

Op een kwade dag midden in de jaren ’50 werd dat weiland plotseling afgesloten en werd er stevig gebouwd in dat weiland. Toen de bouwers klaar waren, lag er een bunkerachtig gebouw van nauwelijks 1,5 meter hoog in de wei, uitgerust met 2 heel hoge antennes (of misschien waren het wel zenders, dat wisten wij niet). Uiteraard bleef het weiland afgesloten maar nu ook voorzien van bordjes met verboden toegang. Omdat je vanuit het oude politiebureau (hoek Caumerweg-Heerlerbaan) een prima zicht had op dit weiland met bunker was er wel enige moed vereist om dit verbod aan je laars te lappen; de politie kon je heel gemakkelijk zien. Omdat het toch wel erg aantrekkelijk was om te doen wat verboden was, werd er natuurlijk toch gevoetbald in die wei, al voelde dat in het begin wat ongemakkelijk. Het toezicht was tamelijk streng in het begin, maar wij konden altijd op tijd weg komen, als er weer eens iemand kwam roepen dat wij daar niet mochten spelen.

Als antwoord op onze vraag, binnen in die bunker
Na verloop van tijd was er een evenwicht ontstaan tussen voetballen (ook al mocht dat niet) en wetshandhaving (wanneer er bijeenkomsten waren in die bunker). Zo kon het jaren later gebeuren dat wij al voetballend ineens werden aangesproken door de beheerder van die bunker. Wij mochten daar niet voetballen. En toen vroegen wij in al onze onschuld waarom dat niet mocht: het gras was echt gras en het beton van die bunker schoten wij echt niet kapot. Waarom het toen gebeurde weet ik na al die jaren nog niet maar die beheerder liet ons, als het ware als antwoord op onze vraag, binnen in die bunker.

Dat bleek veel spannender te zijn dan ons voetbalpartijtje. Die bunker bleek een gebouw te zijn dat zeker 3 en misschien wel 4 verdiepingen naar beneden liep! Het leek erg op zo’n militair commando-centrum uit de film Dr. Strangelove (uit die tijd met Peter Sellers in alle hoofdrollen). Diep onder de indruk keken wij naar dat alles terwijl de beheerder iets zei over een coördinatiecentrum van de dienst Bescherming Bevolking. Als de Russen met hun atoomwapens ons zouden aanvallen, dan werd vanuit die bunker de bescherming van de bevolking georganiseerd. Het was dus heel belangrijk dat centrum met rust te laten; je wist immers nooit wanneer de Rus zou komen maar dàt hij zou komen daar moesten wij maar vanuit gaan.

De dienst B(escherming) B(evolking)
Nederland zou zich geen tweede keer meer laten verrassen, dat was ons wel duidelijk gemaakt die namiddag. De beheerder vertelde ook dat er een medisch centrum ondergebracht was in de bunker; in onze fantasie werd dat meteen een compleet noodziekenhuis maar echt gezien hebben wij dat niet. Wij hadden nog het lef om te vragen of er nog een ondergrondse uitgang was (er werd in die tijd daarover wel eens wat gefluisterd). De beheerder zweeg daarover heel geheimzinnig en dat voedde ons gevoel dat de dienst B(escherming) B(evolking) op nog veel meer rampspoed was voorbereid dan wij konden vermoeden. Het hele uitstapje zal misschien 20 minuten geduurd hebben maar diep onder de indruk verlieten wij door dezelfde ingang weer die bunker. Gevoetbald hebben wij die middag niet meer.

De afloop is inmiddels bekend. De Rus is niet met atoomwapens gekomen. Rusland, toen een onbereikbaar land, is tegenwoordig relatief gemakkelijk te bereizen. De dienst Bescherming Bevolking bestaat al jaren niet meer en het coördinatiecentrum is ingeruild voor een kinderopvangcentrum. Maar de Heerlerbaan en eigenlijk heel Heerlen was toen wel op de Koude Oorlog (als die echt ‘heet’ zou worden) voorbereid met die bunker tussen de Heerlerbaan en de Hambeukerboord. Toen gold wat nu nog steeds geldt: de waarheid is een kwestie van datum.