Zondag 28 oktober 2012 werd in een speciale dienst herdacht dat de protestantse kerk aan het Tempsplein in Heerlen 80 jaar bestaat. Wim Mietus, trouw gemeentelid, vertelt enthousiast dat hij voor die gelegenheid stukken uit de tijd van de stichting opgediept heeft. De herdenkingsdienst kon dan ook in de sfeer van de oude liturgie van 1932 uitgevoerd worden.
Protestanten in de Mijnstreek
Vooral na de Eerste Wereldoorlog trokken veel protestantse werkzoekenden vanuit het noorden en oosten van ons land naar de overwegend katholieke mijnstreek. Er ontstonden protestantse enclaves met eigen kerken, verenigingen en scholen, zoals de Talmaschool. De protestantse minderheid voelde zich vaak vreemdeling in de katholieke omgeving: het waren “Hollanders”.
Toen de afdeling stedebouw van de gemeente Heerlen omstreeks 1930 een passende bestemming zocht voor het laatste nog lege kavel op de noordoostelijke hoek van het nieuwe Tempsplein sprong men daar handig op in. De architecten en geloofsgenoten Jan en Theo Stuivinga uit Zeist ontwierpen een verfijnde stadskerk die aan 8oo gelovigen plaats moest bieden. De hoeken van het plein zijn optimaal benut met de twee grote, in elkaar geschoven bouwvolumes onder zadeldaken, die zich perfect voegen naar de bestaande woonhuizen. De slanke vierkante toren lijkt hier nauwelijks boven uit te steken. Ook het interieur is verrassend. Via de voorstellingsloze glas-in-loodvensters stroomt rijkelijk licht naar binnen. In het mooie notenhouten gewelf hangt een grote twaalfhoekige lichtkroon.
Dominee Pontier
Van 1915 tot 1949 was Gerard Pontier voorganger van de gereformeerde kerk in Heerlen. Marcel Krutzen publiceerde over dominee Pontier in “Land van Herle”, tijdschrift voor regionale geschiedenis. Tijdens de Tweede Wereldoorlog probeerde de van oorsprong Amsterdamse verzetsgroep NV zoveel mogelijk joodse kinderen onder te laten duiken. Via Pontier wist men in Heerlen en omgeving vele onderduikadressen te organiseren. “Ik kom van ds. Pontier” was vaak voldoende om gastvrij onthaald te worden.
Wederom via Pontier werd door zijn collega H. Bouma een netwerk in Treebeek-Brussum opgezet. Tot de hulpverleners behoorden ook steeds meer katholieken. Pontier die onderdak bood aan de joodse familie Silber, werd in november 1943 gearresteerd, opgesloten en mishandeld. Na de oorlog werd Pontier in Nederland en in Israël onderscheiden voor zijn moed.
Stolpersteine
Op 25 augustus 2012 werden de eerste Stolpersteine ter nagedachtenis van de weggevoerde joden in Heerlen gelegd. De herdenkingsdienst bij die gelegenheid vond plaats in de protestantse kerk aan het Tempsplein.
Klik op linksstaande QR-code. Print de QR-code uit en hang deze op. Door te scannen met een telefoon komen bezoekers direct uit bij dit verhaal.
Vergeet de voormalige kerk van de Doopsgezinde Gemeente in Zuid-Limburg, aan de Laan van Hövell tot Westerflier 35 in Heerlen niet (http://www.kerkgebouwen-in-limburg.nl/kerken/heerlen/kerk-doopsgezinde-gemeente-in-zuid-limburg).
De kerk werd in 1938/39 ontworpen door architect Meljus Jan Klijnstra (1881-1949), o.l.v. bouwdominee Simon Martinus Anton Daalder, geb. Colmschate 16-9-1905, ovl. Bathmen 11-1-1981.
In de kerk zijn glas-in-loodramen van Cornelis Wilhelmus (Cor) Baljet (1913-1983) aangebracht, geschonken door doopsgezinde mijningenieur Anton Eduard Dinger (1888-1952), die ook een belangrijke financiële bijdrage heeft geleverd in de bouwkosten van de kerk.
De Gemeente Heerlen verstrekte een subsidie van 10% van de bouwkosten van het kerkgebouw tot een maximum van f. 2.500.
Dinger liet in 1928/29 de modelboerderij “Hoeve De Aar” aan de Welterlaan bouwen en stelde de tuin bij zijn woonhuis een keer per jaar open voor het publiek (ingangen in de Coriovallumstraat en de Smedenstraat); de architect van de “Hoeve De Aar” was Cornelis van der Velden, architect in dienst van de Staatsmijnen (Beeldbank www,rijckheyt.nl). In het artikel “Heerlen. Hoeve “De Aar” in het Limburgsch dagblad van 20-4-1929 wordt aangegeven dat Dinger leidend was bij het bepalen van de architectuur.
De kerk werd in 1938/39 ontworpen door architect Meljus Jan Klijnstra (1881-1949) o.l.v. dominee Simon Martinus Anton Daalder, geb. Colmschate 16-9-1905, ovl. Bathmen 11-1-1981.
Jan Knot (1917-1980) was van 1958-1969 als dominee verbonden aan de Doopsgezinde kerk; hij was van 1966-1970 wethouder van Heerlen voor de PvdA en van 1971-1977 lid van de Tweede Kamer voor de PvdA (http://www.parlement.com/id/vg09llewjlxi/j_ jan_knot).
“De Doopsgezinde-gemeente Heerlen. Een nieuwe Kerk aan de Laan van Hövell tot Westerflier” in het Limburgsch Dagblad van 28-6-1939 (met tekening).
Cor Baljet: https://rkd.nl/explore/artists/4046
http://www.panoramio.com/photo/114614812
Dinger was hoofdingenieur en chef van de Bouwafdeling op het Hoofdkantoor van de Staatsmijnen in Heerlen.
Hij was in 1940 de architect van de uitbreiding van het hoofdkantoor der Staatsmijnen.
“De uitbreiding van het hoofdbureau der Staatsmijnen te Heerlen”, door ir. A.E. Dinger, in “Bouwbedrijf & Openbare Werken”, 1940, Jaargang 17, nr. 1, blz. 1-8.
http://www.panoramio.com/photo/118134850
Voor de liefhebber van architectuur nog het volgende. De Zeister broers Jan Stuivinga (1881-1962) en Theo Stuivinga (1880-1959) waren in 1930 de architecten van het oude Wilhelmina Ziekenhuis (1930) in de Oosterhoutstraat 9 in Assen, een Rijksmonument, net als de kerk op het Tempsplein.
Inventaris van het archief T. Stuivinga (1880-1959), J. Stuivinga
(1881-1962) en J.J. Tuynenburg Muys (1916). archief 1898-1969 (www.nai.nl thans http://www.hetnieuweinstituut.nl/).
http://www.panoramio.com/photo/99061679
Dit artikel wekt de indruk dat ds. Pontier actief was in de kerk aan het Tempsplein. Hij was echter dominee van de Gereformeerde kerk, de kleine kerk aan de Bekkerweg. In die kerk heeft Pontier regelmatig onderduikers ‘op doorreis’ verstopt.