Regelmatig kom ik langs Huys De Dohm in Welten. Een statig herenhuis met het aanzien van een sprookjesachtig kasteeltje. Maar anno nu ziet het huis er weliswaar nog steeds sfeervol, maar ook wat verwaarloosd uit. Sfeervol verval noem ik dat, zo’n combinatie van troosteloosheid en romantiek.
Wat nog eens versterkt wordt door de herfstkleuren in de voormalige boomgaard. De laatste tijd is er rondom het huis weer wat beweging te bespeuren, en dat maakt nieuwsgierig. Een aanleiding om eens stil te staan bij dit bijzondere monument.
Het voormalige riddergoed kent een eeuwenlange geschiedenis. De naam ‘de Dohm’ is waarschijnlijk afgeleid van het Latijnse domus (huis) en het is aannemelijk dat men van hieruit, in de vroege Middeleeuwen, is begonnen met de ontginning van Welten (Walt-heim). Het oorspronkelijke huis werd tijdens de oorlog met Frankrijk in het ‘rampjaar’ 1672 verwoest maar vrijwel meteen weer opgebouwd op de oude fundamenten uit de 14e eeuw. In 1678 probeerden soldaten uit het leger van de hertog van Luxemburg het herenhuis in te nemen. Maar na betaling van een afkoopsom van 450 gulden vertrokken ze weer.
Vervolgens werd het bewoond door families wiens namen we in de omgeving regelmatig tegenkomen in de geschiedenis zoals: Lamberts de Cortenbach, Van Till en Van Hulsberg genaamd Schaloen. Of ook de Bokkenrijders langs het huis gestruind hebben, daar komt misschien een beetje fantasie bij kijken. Meer recent werd het huis bewoond door families Dautzenberg, ȧ Campo, Penners en Habets.
In 1966 is De Dohm aangekocht door de gemeente Heerlen, om vervolgens in 1968 doorverkocht te worden aan Architectenbureau Bisscheroux. Het huis werd in 1969 gerestaureerd. De bouwhoeve, die aan de noordkant aan het herenhuis vast zat is tussen 1871 en 1878 door brand verwoest. In het begin van de 19e eeuw was het hele huis met een gracht omgeven, met uitzondering van de zijde naar de voorburcht. Dit is nu als ‘droge gracht’ nog goed te zien.
Rond 1980 werd de familie Greve eigenaar van Huys De Dohm. En het is vooral de vrouw des huizes, Ineke Greve, die vanaf dan met enorm veel enthousiasme van het huis én de tuinen rondom haar levenswerk maakt.
Huis en tuin waren voor haar onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het L-vormige herenhuis heeft zeven kamers, kent gewelfde plafonds en dikke oude muren. Een van de buitenmuren is voorzien van een trapgevel en (deels) opgetrokken uit mergel. In het huis bevinden zich imposante open haarden, onder andere in het woonvertrek en in de grote hal. Ineke Greve besloot dat ze het huis zijn historische karakter zoveel mogelijk wou teruggeven. Haar voorkeur voor Engelse sfeer liet ze ook in het interieur terugkomen. En zo kreeg Huys De Dohm langzaamaan de sfeer van een ‘adellijk’ oud-Engels ‘country house’.
De twee hectaren grote tuin rondom werd de volgende uitdaging. Als voormalig binnenhuisarchitecte creëerde ze in dertig jaar tijd op bijna 6000 m2 maar liefst 16 tuinen, elk met een eigen beplanting en eigen sfeer. In diverse interviews vertelde ze over haar passie voor de tuinen van De Dohm en benadrukte dat ze het niet alleen deed. Samen met een hecht team van vrijwilligers werd het werk verricht, uit liefde voor de tuin, maar ook voor het huis.
Met haar visie op tuinieren zette zij Huys De Dohm definitief op de kaart.. De tuinen werden gedurende een aantal jaren traditioneel tijdens de eerste drie weekenden van juni opengesteld. Deze ‘open tuinen’ trokken veel bezoekers uit binnen- en buitenland.
Ik herinner me die open weekenden nog goed. Als tuinliefhebber was het heerlijk om te dwalen in de verschillende tuinen zoals een bostuin, een wilde bloementuin en de tuin met kruiden en historische en ‘vergeten’ groenten.
Het laatste ‘open weekend’ was in juni 2009. Ineke was toen al 75 en begon de tuinen, noodgedwongen, te versimpelen. ‘Aan elk feest komt een einde’ waren de gevleugelde maar ook wijze en relativerende woorden van Ineke Greve in een interview in 2013.
Het huis werd verkocht. De sfeer rondom blijft, ondanks de ‘gevaarlijk’ dichtbij komende bebouwing ‘links en rechts’ tijdloos: een van de meest rustieke en rustige plekjes van Welten.
Klik op linksstaande QR-code. Print de QR-code uit en hang deze op. Door te scannen met een telefoon komen bezoekers direct uit bij dit verhaal.
Welten kende (en kent nog steeds) fantastisch mooie plekken waar ik als kind fantastische herinneringen aan heb overgehouden. Zo stond er – en staat er nog steeds – aan het einde van de Doom, een straat met aan één zijde enkele prachtige boerderijen en het huis van mijn vriendje, Jo Langen, de zoon van de melkboer, een eeuwenoud kasteelachtig versterkt huis met de naam de Dohm (nu Doom genoemd). Over de geschiedenis is al het een en ander geschreven. Het werd in in ieder geval in 1673, na een brand, drastisch verbouwd in de stijl van de Maaslandse renaissance en in die hoedanigheid is het gebouw nog steeds herkenbaar. Als kind kwam ik vaker op dit van oorsprong adellijk goed om er een appeltje te krijgen of gewoon om te kijken naar de paarden. Er was altijd bedrijvigheid. Van de hof werd verteld dat Karel de V er eens tijdens een jachtpartij is ontvangen. Dat moet dan pak weg meer dan honderd jaar vor die brand zijn geweest. Het had intrigerende kelders met metersdikke muren. In ieder geval heeft het geheel mij altijd erg gefascineerd. Vooral wanneer je in de diepte van het droge gedeelte van de gracht vlak tegen de torenhoge kasteelachtige en deels door de tand destijds aangetaste muren opkeek. Ik vond het een prachtig complex waarvan je nog steeds de opgang naar de ophaalbrug kon waarnemen. Links onderaan die partij, waar de ophaalbrug moet hebben gelegen, was het laatste ‘natte’ gedeelte van de slotgracht, die in de negentiende eeuw nog volop water bevatte en toen nog de gehele hof en een boomgaard moet hebben omsloten. In ieder geval was de poel die nog van de gracht restte in het begin van de jaren zestig een geweldig interessante plaats om als kind te ontdekken wat de intieme natuurwereld te bieden had. Het water waaruit aan de ene kant de brokkelige en mossige muur van de opgang oprees, was donker en vol met zacht wiegende waterplanten. Als je er met je hoofd boven hing kon je er van alles in zien, schrijvertjes, torretjes, overheen zwevende libellen, kikkers en kikkerdril en een gek soort waterhagedis die zwart was en gele strepen dwars over zijn lichaam had. Later leerde ik dat dit zeer zeldzame vuursalamanders waren, een soort die in het wild alleen nog in Zuid-Limburg schijnt voor te komen, maar inmiddels door ziekte is geminimaliseerd. Wat ik ook zag in het zwarte water, was de weerspiegeling van het gebouw. Dat gaf een extra dimensie aan het geheel. Ik vermoed dat er in Limburg – behalve de slotgracht om de ruïne van het boerenkasteel van Schaesberg of een enkel oud drinkbassin verstopt in een of ander weiland – nagenoeg geen natuurmonumenten meer zijn van die omvang. Die enkele tientallen vierkante meters aan natuur, vol met prachtige diertjes en planten, alles vreedzaam en mooi, moest echter zo nodig worden aangepast aan de smaak van de nieuwe bewoners, tot het op iets leek dat de mens eigenlijk niet meer kan boeien. Deze prachtige poel is bij de restauratie van de hof dichtgegooid.