Zelf op onderzoek uit: Landkaarten

De mens heeft altijd al een interesse gehad in het optekenen van zijn omgeving. Een landkaart is niet alleen maar interessant om te bekijken maar heeft ook een belangrijke functie voor handel en het beschermen en vastleggen van landsgrenzen. Mooi voor ons is dat de landkaarten ons veel kunnen vertellen over hoe onze omgeving er lang geleden uitzag. Dankzij het voortschrijden van de techniek is het nu mogelijk om vanuit de eigen woonkamer historische kaarten te bekijken. Zo ook die van Heerlen.

Tabula Peutingeriana
Een van de oudste voorbeelden van een landkaart is de Tabula Peutingeriana (ook wel Peutinger Kaart genoemd). Dit is een van oorsprong Romeinse kaart uit de 3^e tot 4^e eeuw na Christus maar de oudste versie die nog bestaat is een kopie uit de 13^e eeuw. Voor ons interessant omdat ook Heerlen en omgeving te zien zijn. Op de website OmnesViae is de oude kaart over een moderne kaart geplaatst.

De kaart zelf is nog te bekijken op verschillende websites, onder andere hier

Atlas Blaeu
Een meesterwerk uit de Gouden Eeuw is de Atlas Maior van Blaeu uit 1662 (volledige titel “Grooten atlas, oft wereltbeschryving, in welcke ’t aertryck, de zee en hemel, wordt vertoont en beschreven”. Deze prachtig vormgegeven atlas laat zien dat Heerlen en omgeving nog met name bestond uit kleine dorpjes. Wat opvalt is dat nagenoeg alle huidige plaatsnamen al aanwezig zijn op de kaart. In sommige gevallen anders gespeld. Zo wordt Heerlen op deze kaart nog Herle genoemd.

Een versie van zeer hoge kwaliteit is te bekijken op de website van de Universiteit van Utrecht: klik hier.

Tranchot kaart
In de tijd van Napoleon werden er van het gebied rond de Rijn gedetailleerde kaarten gemaakt door Jean Joseph Tranchot (*2-1-1752 – † 30 -4-1815). De kaarten zijn bekend geworden onder de naam Tranchot kaarten. Het detail zorgt er voor dat je zelfs losse gebouwen kunt terugvinden op de kaart. Een zeer mooi digitale versie is terug te vinden op de website van de Vrije Universiteit: klik hier.

Kuyperkaart of Gemeente Atlas
Van  1865 tot 1870 heeft Jacob Kuyper (17-9-1821 – 3-2-1908) een gemeenteatlas opgesteld met kaarten van alle gemeenten in Nederland. Ook Heerlen is hier in opgenomen. Er is een digitale versie beschikbaar waar je ver kunt inzoomen. Je kunt hiervoor terecht op de website van In Vroeger Tijd.

Moderne kaarten
Dankzij Google Maps en Streeview van Google Maps kunnen we tegenwoordig zeer gedetailleerd kijken naar de wereld. We kunnen zelfs door straten wandelen zonder het huis te verlaten. Omdat Google Maps inmiddels a een aantal jaren bestaat beginnen ook zij een interessante bron te worden vanuit historisch perspectief. Zo heb je bij Streetview waar mogelijk al de optie om eerdere jaargangen te bekijken. Zo kun je de stadsautoweg in 2009, 2014 en 2015 bekijken. Het is nog niet zo heel ver terug maar over een paar jaar zal het steeds interessanter worden om te kijken hoe de omgeving er in detail uitzag.

In een ander artikel hebben we op Heerlen Vertelt ook al een kaart van de Waag Society behandeld. Met deze kaart kun je de leeftijd van gebouwen terugvinden in heel Nederland.

Er zijn nog veel meer kaarten via internet te bekijken en terug te vinden. Zo blijft het verleden voor ons inzichtelijk, zonder een bezoek te hoeven brengen aan archieven en daarmee mogelijk de kostbare historische werken te beschadigen.