Na het wegvallen van Romeins Heerlen ontstond een kleine 1000 jaar geleden het middeleeuwse Heerlen. Het was lange tijd niet veel meer dan een dorp.
- Door Martin van der Weerden
Over middeleeuws Heerlen is maar heel beperkt bronnenmateriaal beschikbaar. Vanaf de elfde eeuw is er bebouwing geweest, waaronder een kapel, de voorganger van de Sint Pancratius. Ondanks een aantal stedelijke kenmerken is Heerlen in die tijd nooit een volwaardige stad geweest. De deskundigen spreken liever van een “vrijheid” of een “Minderstadt”. Aanvankelijk werd ook nog de aanduiding “villa” gebruikt.
De nog bestaande gevangenistoren moet al in de twaalfde eeuw zijn ontstaan. In 1239 werd de als lastig ervaren versterking “Herle” door de troepen van de hertog van Brabant verwoest. De plaatselijke machthebber Theodoricus II van Hochstaden moest het oppergezag van de hertog erkennen. Na dit lesje in nederigheid mocht hij de versterking Heerlen herbouwen. Dit “opidum de Heerle” werd behalve door soldaten ook bevolkt door andere inwoners (“habitatores”). Deze “vrijheid” werd beschermd door een wal met waarschijnlijk drie poorten. Op oude kaarten is ook nog een brede gracht herkenbaar die het geheel omgaf. Het omsloten gebied was klein, nauwelijks een hectare groot.
Buiten het fort, waarbinnen de kerk ook een defensieve functie had, was er slechts ruimte voor het kerkhof en één rij huizen. Ook in de volgende eeuwen moet die rij uit ongeveer 25 huizen hebben bestaan. Buiten de muren ontstond geleidelijk het dorp Heerlen, aanvankelijk bestaande uit vier straten. In 1334 is er sprake van “dat vierdel Herle met den gerichte”. Heerlen kreeg een schepenbank die ook recht kon spreken. De ontwikkeling naar een vestiging van meer dan lokale betekenis was begonnen.
Klik op linksstaande QR-code. Print de QR-code uit en hang deze op. Door te scannen met een telefoon komen bezoekers direct uit bij dit verhaal.
Mooi Martin.
Denk ik dat ik al zó lang in Heerlen woon en veel weet over onze mooie stad,
Kom ik er dank zij jou achter dat er nog heel veel is wat ik niet weet.
Heel goed dat jij dat beschrijft. Vooral nu er nogal eens negatief commentaar op Heerlen klinkt, met name over het Maankwartier.
Toch merk je dat het negatief gepraat steeds minder wordt. Het Maankwartier stijgt in aanzien, ook buiten Heerlen. Doordat jij vertelt hoe het hier duizend jaar geleden was en nig langer terug , beseft men waarschijnlijk dat niet elke vernieuwing meteen helemaal in de smaak valt.
Dat was duizend jaar geleden al zo en dat is nog steeds het geval.
Nogmaals, prima dat jij dit bespreekt!
Groeten, Ton.
Ben benieuwd naar een mooie publicatie hierover. Dit is zo’n prachtig verhaal met zo veel lagen en zo veel nieuwe informatie.
Oh interessant om dit te lezen
Ooit heel lang geleden ben ik er geboren dus heeft het nog steeds m,n interesse
Mooi verhaal over het middeleeuwse Heerlen.
De illustratie erbij is ook prachtig, zeker als je die vergelijkt met de luchtfoto van dit gebied zoals opgenomen in het boek van Roelof Braad over ‘Oud Heerlen vanuit de lucht’ met luchtfoto’s van KLM Aerocarto.
Vraag is waar deze illustratie vandaan komt?