Na de Tweede Wereldoorlog levert de Limburgse Mijnstreek driekwart van de energie die nodig is voor de wederopbouw van Nederland. De “koempel” werd de held waar Nederland op bouwde. Onder andere Heerlen en Geleen gingen tot de rijkste gemeenten van ons land behoren.
“De geur van kolen” van Joep Dohmen is een van de mooiste sfeerboeken over de opkomst, bloei en neergang van Heerlen als Mijnstad. “Het Glaspaleis van de firma Schunck heeft gezelschap gekregen van het glazen warenhuis van Vroom & Dreesmann. In september 1959 zegent bisschop Moors het nieuwe Sint Josephziekenhuis in. Het is het eerste hoogbouwziekenhuis van Nederland, met 840 bedden. Het heeft de grootste neurologische afdeling van het land en is voorzien van de modernste desinfecteerinstallatie. ‘Natuurlijk stookt dit moderne ziekenhuis in onze mijnstreek met kolen’, juicht het personeelsblad van de Oranje-Nassau Mijnen. Dat is wel vergezocht, want kolen zijn helemaal niet meer modern. Aardolie en aardgas zijn modern. Maar een ziekenhuisverwarming op olie zou als verraad zijn beschouwd, hier in het hart van de Mijnstreek. Dat de steenkolenmijnen meebetalen aan het Sint Jozef, zal ook wel een rol spelen bij de keuze van steenkool.”
Het pluche van de schouwburg
De eerste sombere geluiden over het naderende einde van het steenkolentijdperk worden niet erg serieus genomen. De bouwactiviteiten gaan onverminderd voor. De bevolking groeit explosief. Er komen nieuwe vreemdelingen, maar ook de eigen voortplantingsdrift is groot. De stad kent gouden jaren. Waarom zou men zich druk maken over de toekomst. Een plan-B, voor als het mis gaat, is er niet. En dan, voor velen als de spreekwoordelijke donderslag bij heldere hemel, komt op vrijdagmiddag 17 december 1965 die belangwekkende bijeenkomst in de nieuwe Stadsschouwburg in Heerlen. Minister Joop den Uyl van Economische Zaken kondigt de sluiting aan van de eerste steenkolenmijnen. “De zaal zit vol brylcreemhoofden, hoornen brillen en zwarte pakken. Duizend genodigden, hoewel er maar plaats was voor achthonderd”. In het pluche van de schouwburg krijgt men de verzekering dat geen mijn dicht gaat zonder ander werk. Een belangrijk voornemen omdat ruim een kwart miljoen inwoners van de Mijnstreek direct of indirect afhankelijk was van de steenkolenwinning. De beloften hebben de dramatische neergang van de streek niet kunnen voorkomen.
Nu, 50 jaar later, is dit voldoende reden om ons te bezinnen op ons verleden, maar ook op onze toekomst. Gisteren (17 december 2014 red.) startte dan ook officieel “Het Jaar van de Mijnen”.
Klik op linksstaande QR-code. Print de QR-code uit en hang deze op. Door te scannen met een telefoon komen bezoekers direct uit bij dit verhaal.
Dit drama van niet nagekomen beloftes is geen incident. Het is structureel en al zeker een eeuw oud.
Het herhaalt zich nu weer.
Alleen Churchill had een keer in zijn hele leven de moed om de mensen “bloed zweet en tranen” voor te houden. Geen politicus die hem tegensprak. Dat is de crux.
Al heel lang zijn heel veel mensen vervreemd van de economische realiteit, eenvoudig omdat er steeds weer politici opstaan met het sprookje dat de overheid kan toveren. En als de overheid niet kan toveren, dan zullen die politici een toverstokje maken.
De echte realiteit is, dat de overheid op de bagagedrager van de fiets zit. De overheid is niet de fiets. De fietsen zijn de mensen die een idee kunnen omzetten in een product, een bedrijf en in continuïteit. Wij leven in een stelsel van de vrije ondernemingsgewijze productie. Daar bestaat geen alternatief voor. China heeft die realiteit erkend en Cuba zit nog steeds in de ontkenningsfase. En dat geldt ook voor heel veel mensen in Europa.
Joop den Uyl verkeerde nog in de fase van ontdekking. Waar staan wij precies? Het zat er aan te komen, maar hij sprak er nog zachtjes over.
Het trieste is dat hij op enkele kritieke momenten in ressentiment verviel. En zijn opvolgers kampen nog steeds met dat ressentiment.
Het leven is geen lolletje zei Gerard Reve. En de mensen willen mij maar niet geloven zei Gerard Reve.
Waarom worden de mooipraters eigenlijk geloofd?
Omdat we dat graag willen.
Maar waarom worden de mooipraters niet afgerekend op hun daden?
Omdat de slechterik altijd iemand anders is.
Ik geloof alleen in de mensen die een idee kunnen omzetten in een product, een bedrijf en in continuïteit. En die mensen mogen wat mij betreft best ook falen.
Overigens liggen mooipraat en boospraat heel dicht bij elkaar. En de zondebok is ook in de buurt.
En wat zeker ook moet worden opgemerkt is, dat iedere monocultuur buitengewoon kwetsbaar is voor veranderingen. Op een been kan je al niet staan, laat staan als dat ene been ook nog wegvalt.
Hoeveel tijd kost het om een nieuw bestaan op te bouwen voor zoveel mensen?
Een paar verkiezingen en dan moet het opgelost zijn denken mensen dan.
Trek er maar 50 voor uit denk ik dan.
Geopolitiek gezien kamt de wereld met de ernstige verlieservaring van de instorting van het Socialisme en de gevolgen van een overmoedig Liberalisme. En voor Rusland komt daar nog de ineenstorting van de Sovjet Unie bij.
Zeer bemoedigend is de houding van Duitsland. Ook Duitsland kampte met een verlieservaring, maar enkele decennia gelden waren de Duitsers zo wijs om te zeggen: wij hebben de oorlog wel verloren, maar ook wij zijn bevrijd, net als de rest van Europa. De zeer onlangs overleden Richard von Weizsäcker heeft hierbij een geweldige rol gespeeld.
Daarom begrijpen de Duitsers Rusland zo goed en daarom is het juist voor Duitsland zo lastig om Rusland terug te zien vallen in ressentiment. En niet alleen Rusland.
Het is geweldig om te zien dat Duitsland nu een nieuw instituut gaat oprichten met als doel om Rusland opnieuw te leren begrijpen en om tot een nieuwe verstandhouding te komen.
Onze wereld snakt naar een nieuwe synthese tussen economie en staat, tussen verdienen en verdelen. We hebben niets aan ressentiment en paternalisme.
Wat maakt het verschil, daar gaat het om. Wie sociaal wil zijn moet eerst en vooral sterk zijn.
Van heel grote betekenis is ook de handreiking van Amerika aan Cuba, juist nu.
Ik herken er deemoedigheid in omdat het belangrijk is dat Amerika deemoed toont. Het is belangrijk dat Amerika de principes waar ze voor staat terugvindt. Het Liberalisme mag er wezen, maar het heeft zich van zijn slechte kant laten zien door overmoedig gedrag.
De vraag “bestaat er zoiets als een samenleving” hebben hoovaardige Liberalen vaak opgeworpen. Ja en nee zou ik zeggen.
De socialistische samenleving bestaat niet meer. Die samenleving kende geen “verdienmodel”, wel een “verdeelmodel”.
De nieuwe synthese blijft uitgaan van het Liberalisme, maar wil een samenleving die mensen sterk maakt, overeenkomstig de mogelijkheden die ieder individu gegeven zijn. Niet het “sterkste” telt, maar “sterkte”. Niet in termen van het “recht van de sterkste”, maar in termen van “aanpassing”. En zeker in tijden van crisis moeten mensen kunnen vertrouwen op de samenleving, maar wel in termen van reciprociteit, van wederkerigheid.
De notie over “het recht van de sterkste” wordt door veel mensen aan Darwin toegeschreven. Maar dat is niet terecht. Darwin’s theorie gaat over “aanpassing”. De groenkleurige salamander kon in de woestijn overleven door een zandkleur aan te nemen. De Sovjet Unie stortte ineen door een totaal gebrek aan aanpassingsvermogen. China heeft geleerd. Cuba aarzelt.
En Amerika’s aanpassingsvermogen wordt gehinderd door hoovaardigheid.
Je suis Charlie.
Tout est Pardonné.