Bron: Rijckheyt.nl | Van rechts naar links in aanbouw: het pand van de firma Kneepkens, de Hema en het Castellumgebouw. Op de achtergrond het "Zwarte Veldje" en enkele panden aan de Uilestraat. In het midden rechts het spitse torentje van de kerk aan de Laanderstraat.

Opening Hema was het begin van een veranderd stadscentrum

Op 12 april 1940 was Heerlen een bijzonder gebouw rijker. De Hema opende haar nieuwe vestiging aan het Raadhuisplein. De komst van de Hema was een van de eerste concrete veranderingen in het centrumgebied met als doel om van Heerlen hét centrum en dé hoofdstad van het Limburgse mijngebied te maken.

Bron: Rijckheyt.nl |Winkelpand van de Hema.
Bron: Rijckheyt.nl |Winkelpand van de Hema.

Niet alleen de Hema opende haar deuren, ook restaurant het “Castellum” ging die dag open. De opening van een vernieuwde Kneepkens was gepland voor de volgende dag (1).
De Hema was een voor Heerlen geheel nieuwe zaak. Dat niet iedereen blij was met de komst van de ‘ Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam’ lag met name aan de grote concurrentie en de daarbij behorende komst van eenheidsprijzen. Voor middenstanders ondoenlijk om tegen te concurreren.

“Tegen vestiging van de Hema werd zeker actie gevoerd, hoewel zonder resultaat. Dat Heerlen als koopcentrum voor de sedert 1937 weer weivarende mijnstreek aan beteekenis toegenomen is mag men intusschen niet ontkennen. Dit kan gevoeld worden tot in Maastricht en Sittard en natuurlijk meer nog in kleine winkelcentra als Brunssum en Hoensbroek, om van de minder belangrijke dorpen te zwijgen. In Heerlen zelf beteekent de opening dezer nieuwe warenhuizen ook een evolutie. De markt, waaraan enkele andere bazars gelegen zijn, verliest wellicht haar positie als middelpunt in commercieel opzicht.” (2)

Bron: Rijckheyt.nl | Van rechts naar links in aanbouw: het pand van de firma Kneepkens, de Hema en het Castellumgebouw. Op de achtergrond het "Zwarte Veldje" en enkele panden aan de Uilestraat. In het midden rechts het spitse torentje van de kerk aan de Laanderstraat.
Bron: Rijckheyt.nl | Van rechts naar links in aanbouw: het pand van de firma Kneepkens, de Hema en het Castellumgebouw. Op de achtergrond het “Zwarte Veldje” en enkele panden aan de Uilestraat. In het midden rechts het spitse torentje van de kerk aan de Laanderstraat.

Niet alleen de komst van een nieuw soort winkelketen was opvallend. Ook het gebouw, ontworpen door Dirk Brouwer (3) viel op. Het gebouw heeft aan de Dr. Poelsstraat een opvallende gebroken wand die op de afbuiging van de straat reageert. Aan Raadhuispleinzijde werd de gevel verdubbeld door een hoekvorm met gebroken dak en een terugspringend geveldeel.

Goede voorbereiding
De zaak werd op vrijdag geopend, maar al op maandag was er in het gebouw een leger van personeel neergestreken, dat aan de installatie werkte en de vele laden en toonbanken vulden met de artikelen. Een interessante bijkomstigheid was dat zo’n 50 Heerlense meisjes, die door de Hema in dienst waren genomen, in Maastricht al een trainingstijd van twee maanden hadden doorgemaakt, “zodat zij onmiddellijk het publiek zullen kunnen helpen op een vlotte en prettige manier”.(4)

Bron: Rijckheyt.nl |Café-restaurant Castellum. Links de Hema.
Bron: Rijckheyt.nl |Café-restaurant Castellum. Links de Hema.

Het Castellum
Het Castellum bevond zich in hetzelfde gebouw. Het restaurant-bedrijf bestond uit een cafetaria, een „corner” en – natuurlijk in de kelder – een raadskelder.
“De raadskelder is koel, stemmig en geheel in ouden stijl gehouden. Boven is alles modern, waaronder echter de gezelligheid niet behoeft te lijden. Het uitzicht van de „corner uit over de nieuwe Saroleastraat met de daar te verwachten drr/-te en over het nieuwe Raadhuisplein en den Hema-winkel van de cafetaria uit is werkelijk riant. Spijzen en dranken worden op de modernste wijze bereid. Alle buffetten zijn electrisch gekoeld. Het is wel te verwachten, dat velen dit nieuwe „zitje” in Heerlen eens zullen gaan probeeren.”(5)

Wat vreemd en nieuw is trekt toch aandacht. Dat bleek uit de grote toestroom van het Heerlense publiek naar de opening van zowel het Hema gebouw als het “Castellum”.

“Vooral in „Hema” verdrongen zich de nieuwsgierige en kooplustige dames en waren de frisch gefriseerde vrouwelijke bedienden vlijtig bezig. „Castellum” is ‘n lunchroom onafhankelijk van het warenhuis. Ook daarin heerschte gezellige drukte, zelfs in de diepte, want hier werd ook een „Raadskelder” ingericht. Het nieuwe gebouw der Magazijnen Kneepkens deelde in de algemeene belangstelling. Daar lieten zich ook tal van menschen met de lift naar boven voeren om op het platform te geniet van ‘t panorama waarin concurrentie schuilt met een ander mooi uitzicht.”(6)

Na de komst van de Hema aan het Raadhuisplein volgde vele nieuwe ketens en gebouwen in het centrumgebied. Nu, in 2014, staat het Rijksmonument aan de Raadhuisstraat al enkele jaren te wachten op een nieuwe bestemming en op de ontwikkeling van Heerlen-Centrum.

Maurice van Opdorp

Maurice was oprichter en hoofdredacteur van de website Heerlenvertelt.nl. Als Heerlenaar schreef Maurice regelmatig ook zelf mee aan de verhalen van Heerlen Vertelt. Op 10 mei 2015 is Maurice overleden.

10 gedachten over “Opening Hema was het begin van een veranderd stadscentrum”

  1. Gewoon een Hema terug in het oorspronkelijke gebouw.
    Na enkele technische ingrepen een uitgelezen plaats voor die winkel.
    Een Hema hoort niet groot te zijn.

  2. De Hema was in de beginjaren de mooiste winkel in Heerlen. Wij jeugden meisjes en jongen waren elke zaterdag daar te vinden. Voor een dubbeltje en zeker een kwartje kon je er van alle leuke dingetjes kopen.
    Ik heb er toen het eerste ringetje gekocht voor mijn vriendinnetje Nellie Lindenlauf.

    Rob (Bob) van Hout

  3. Hallo,
    Kan iemand mij wat meer vertellen over Kneepkens. Wat deed die persoon/dat bedrijf en wat deed hij daar en op welke plek exact? Ik wil graag zoveel als mogelijk weten. Ook andere keuken en of belangrijke weetjes over dit gebouw zijn zeer welkom.

    Mvg, Rudi Jansen

    P.s. goed artikel trouwens heel informatief.

    1. Hallo Rudi Jansen,

      Kneepkens was een warenhuis, dat door de jaren heen verschillende waren heeft verkocht (van meubels, tot textiel, tot confectie). Ik weet hier het nodige van, aangezien het een onderdeel vormt van een IBA-project, hier houd ik mij volop mee bezig. Voor het project, zie: http://www.iba-parkstad.nl/nl/projecten/kneepkens-revitalisatie-van-een-vergeten-rijksmonument-het-stadshart-van-heerlen

      Ik zal hier t.z.t. meer over willen uitweiden, voor nu hoop ik je voldoende geïnformeerd te hebben.

      Vriendelijke groet,
      Rob Smeets

    2.  Beschrijving van Warenhuis is het voormalige winkelhuis kneepkens

      Inleiding Het WARENHUIS is het voormalige winkelhuis Kneepkens en is gelegen in de bocht van de Dr. Poelsstraat. Het pand is echter ontworpen voor een ligging in een gesloten straatwand, tegenover de voormalige HEMA. Het pand is gebouwd in 1939 tegen aan achterzijde gelegen winkel, naar ontwerp van architect F.P.J. Peutz en bevat elementen van het Nieuwe Bouwen. Het volume is trapsgewijs oplopend. De bovenste verdiepingen zijn tegenwoordig in gebruik als kantoorruimte, waarvoor de binnenruimte is verdeeld in kleinere ruimten en een inpandige verbinding is gemaakt met het naastliggende pand. Van BESCHERMING UITGESLOTEN zijn de aluminium kozijnen. Omschrijving Het WARENHUIS heeft een onregelmatige L-vormige plattegrond in vier bouwlagen en een souterrain, en is gelegen onder platte daken. De gevels zijn wit gepleisterd en in de gevels bevinden zich grote rechthoekige stalen en aluminium vensters met roedeverdeling, gedeeltelijk als vliesgevel. Houten deuren. De VOORGEVEL aan Dr. Poelsstraat heeft in de eerste bouwlaag een centraal gelegen entree met aan weerszijden etalages. De entree heeft twee houten deuren. De tweede en derde bouwlaag zijn voorzien van een over de verdiepingen doorlopende vliesgevel met aluminium profielen hoofdzakelijk met verticale roedeverdeling. Deze vliesgevel is omstreeks 1990 geplaatst voor de vliesgevel met stalen profielen. De vierde bouwlaag is terugliggend geplaatst achter een eveneens terugliggende borstwering. Hier bevindt zich ook een stalen vliesgevel. De RECHTERZIJGEVEL is blind en loopt, via een knik in de gevel door in een trappenhuis. Deze gevel is naar rechts trapsgewijs oplopend. In de gevel vier brede vensters met roedeverdeling. Tegen de gevel een volume van één bouwlaag met twee hoge vensters en een garagedeur. De ACHTERGEVEL heeft geheel links een volume van vier bouwlagen, ter plaatse van het trappenhuis en is blind. Rechts hiervan staat een volume van twee bouwlagen, dit is de voor de bouw reeds bestaande winkel. Achter dit volume ligt een volume van vier bouwlagen, waarvan de bovenste twee per bouwlaag een breed venster hebben. De STRUCTUUR VAN HET INTERIEUR is in redelijke mate in tact hetgeen blijkt uit de situering van de trappenhuizen, gangen en vml. verkoopruimten. Kenmerkend voor het gebouw is de toepassing van paddestoelkolommen. Deze zijn geplaatst in twee rijen van drie kolommen, waardoor de ruimte vrij indeelbaar is. Waardering Het winkelpand Kneepkens bezit cultuurhistorische waarden vanwege het belang voor de typologische ontwikkeling van winkelhuizen, vanwege de vrij-indeelbare verkoopruimte. De architectuurhistorische waarden worden bepaald door het belang van het winkelpand als karakteristiek voorbeeld van Nieuwen Bouwen binnen het oeuvre van architect F.Peutz, mede door zijn betrokkenheid bij de stad Heerlen. Verder vanwege de toegepaste bouwstijl, de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp ondermeer door toepassing van de paddestoelkolommen en de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur. Het winkelpand is van bijzondere betekenis wegens de situering, die nauw verbonden is met de ontwikkeling van Heerlen en het aanzien van de stad. Verder is winkelhuis Kneepkens van algemeen belang wegens de belangrijke architectuurhistorische waarden en zeldzaamheid. (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

      Tag(s): Gebouwen Woonhuizen Winkel

      Rijksmonument nummer: 512801

      Laatste wijziging: 2014-10-12 20:04:29.0

  4. Gezocht, foto’s van het interieur van de HEMA aan de Dr. Poelsstraat.

    Voor een model van dit gebouw ben ik opzoek naar foto’s van het interieur om ook dit enigzins realistisch na te maken.
    Foto’s en bouwtekeningen heb ik in overvloed.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.